મારી મરજી (My Choice)

મારી મરજી નહોતી છતાં લંકાધિપતિ મને જબરદસ્તી ઉઠાવી ગયો. મેં પણ કમિટમેન્ટ એટલે કમિટમેન્ટ; રોજ સમજાવવા આવતો હતો છતાં કમિટમેન્ટ નિભાવવા એનું કહ્યું માન્યું નહિ. મારી વફાદારીના બદલામાં તમે શું આપ્યું? ઇનામમાં અગ્નિપરીક્ષા આપી. ચાલો હું એકલી રહી હતી અમુક વર્ષો માટે; તમને શંકા હતી કે હું વફાદાર રહી નહિ હોઉં તો તમે પણ એકલાં તેટલો સમય રહ્યા જ હતા તો અગ્નિપરીક્ષા ફક્ત મારી જ કેમ? તમારી કેમ નહિ? મને ખૂબ અપમાન લાગેલું પણ મારી મરજી કોઈએ પૂછી નહોતી. ચાલો જવા દો. ત્યાર પછી તમે શું બોલ્યા હતા યાદ છે? તારા માટે નહિ મેં તો મારા કુળની મર્યાદા સાચવવા યુદ્ધ કરેલું. હું ગર્ભવતી હતી છતાં જૂઠું બોલી વનમાં તગડી મૂકી મારી મરજી પૂછી હતી?

મારી ભૂલ નહોતી છતાં મને શિલા બનાવી દીધી ત્યારે મારી મરજી પૂછી હતી? પોતે હારી ગયા પછી મને એક દાગીનો હોય તેમ જુગારમાં મૂકીને હારી ગયા ત્યારે મારી મરજી પૂછી હતી? મારી મરજી નહોતી છતાં પાંચે ભાઈઓ મને પથારીમાં રમવાનું રમકડું સમજી રમે રાખતા હતા. હું એક સહિયારું રમકડું જ હતી. બાકી દરેક ભાઈની વધારાની એક પત્ની તો હતી જ. હું ખૂબ રૂપાળી હતી માટે મને મેળવવા તમે બધા લડી નાં મરો માટે મને આખા નગરની વધૂ-વહુ(નગરવધૂ) બનાવી દીધી મારી મરજી પૂછવાની કોઈ દરકાર કરેલી?

મારી મરજી ક્યારેય હતી ખરી?

આમેય મરજી તો તમારી જ ચાલવાની છે છતાં આજે પહેલી વાર મારી મરજી નામે એક સ્ટેટમેન્ટ આપ્યું તો કેવાં બધા ગભરાઈ ગયા? ભારતમાં તો ખાસ. અને મેં સ્ટેટમેન્ટ એવું આપ્યું છે કે જે તમે પુરુષો હમેશાં કરતા જ આવ્યા છો. તમારા માટે એવું બધું કરવાની કોઈ નવાઈ છે જ નહિ તે પણ સદીઓથી. સેક્સિસ્ટ લોકો ગભરાઈ ગયા. બિનૅવલન્ટ સેક્સિસ્ટ લોકો તો વળી બહુ જ ગભરાઈ ગયા.

લગ્ન બહાર શારીરિક સંબંધો તમે બાંધ્યાં જ છે. કદાચ હિંમતના અભાવે કે પેલી સ્ત્રીના ભાઈ કે પતિની બીકમાં નહિ બાંધ્યાં હોય તે વાત જુદી છે. તમારી એ મરજી તમે પૂરી કરી જ છે. છતાં અમે જો ભૂલમાં ય એવા સંબંધ બાંધીએ તો ચરિત્રહીનનું લેબલ તમે લગાડ્યું જ છે. અમને ચરિત્ર હીન બનાવવામાં તમારો ફાળો ક્યારેક પૂરો કે પછી અડધો તો હોય જ, પણ ભોગવવાનું તો અમારે જ. અમારું માથુ દુખતું હોય તાવ આવ્યો હોય છતાં તમે અમારા પર પતિ હક બતાવી રેપ કર્યા જ છે, બીજીઓની વાત જવા દો. તે બાબતે અમારી મરજી ક્યારેય પૂછતાં નથી. અમારા માબાપ પાસેથી ઢગલો રૂપિયા પડાવી ને અમારી મરજી પૂછ્યા વગર અમને શો પીસની જેમ ઘરમાં રાખી જ છે. તમે નપુંસક હો તો અમારે તમારા ભાઈઓ કે ભાઈબંધો જોડે સૂઈ જવાનું અને તમને બાળકો આપી બહાર મર્દ છો તેવું કહેવડાવવાનું તેવું પણ અમે કરેલું જ છે અમારી મરજી વિરુદ્ધ. અરે તમારા પ્રમોશન માટે તમારા ઉપરી અધિકારીઓ જોડે પણ અમારી મરજી વિરુદ્ધ સૂઈ જવાનું. અરે તમારે મર્યા પછી વૈકુંઠ કે અક્ષરધામ મેળવવું હોય તે માટે અમારે અત્યારે તમારા ગંધાતા ગુરુઓ સાથે સૂઈ જવું પડે છે. કપડા પણ અમારે તમારી મરજી મુજબ પહેરવાના સદીઓથી. કામ પણ અમારે સદીઓથી તમારી મરજી મુજબ જ કરવાનું. ૨૪/૭ અમારી પીદુડી તમે કાઢી જ છે સદીઓથી.

આજે પહેલી વાર મારા લગ્ન, મારી વાસના, મારી સાઇઝ, મારા પ્રેમ, મારા કપડા, મારી સંતાન પ્રાપ્તિ અને મારા આત્માની સ્વતંત્રતા બાબતે, કહ્યું તો ભડકી ઊઠ્યા? તરત મને ચારિત્રહીન ગણવાનું શરુ પણ કરી દીધું? આજ સુધી તમે આમાનું બધું તમારી મરજી મુજબ કરતા આવ્યા છો ત્યારે તો સમાજ અને સંસ્કૃતિનો લોપ નહોતો થઈ જતો હવે થઈ જશે? કે પછી એ જ તમારી સંસ્કૃતિ છે?

“મને ખબર છે ભરી સભામાં મને નગ્ન કરવી એ જ તો તમારી મહાન સંસ્કૃતિ છે.”

પ્યારાં મિત્રો મારી વાત એકદમ કડવી ઝેર જેવી લાગશે. પણ આપણે બિનૅવલન્ટ સેક્સિસ્ટ છીએ. સ્ત્રી સ્ત્રી છે માટે અને પુરુષ પુરુષ છે માટે તે બંને માટે અલગ અલગ વર્તન કરવું તેને સેક્સિસ્ટ કહેવાય. સ્ત્રીને નરકની ખાણ માનવી કે સ્ત્રીને કમજોર માની તેના માટે દયાભાવ રાખવો બંને વર્તન સેક્સિસ્ટ જ કહેવાય. બસમાં કોઈ યુવાન સ્ત્રી ચડે અને તેને બેસવાની જગ્યા નાં હોય તો હું એને કમજોર સમજી એના પ્રત્યે દયા ભાવ રાખી કદી ઊભો થઈ ને એના માટે સીટ ખાલી કરતો નહિ. કોઈ બીમાર, વૃદ્ધ, અશક્ત કે બાળકને તેડી ઊભેલી સ્ત્રી માટે હું તરત જગ્યા આપું તે જુદી વાત છે. એક યુવાન બસમાં જગ્યા નાં હોય તો ઊભો રહી શકે તો યુવાન સ્ત્રી પણ ઊભી રહી શકે. પણ સ્ત્રીને જોતા વેંત ઊભા થઈ જનારા સ્ત્રી ઉપર વગર કામનો ઉપકાર કરતા હોય છે સ્ત્રીને કમજોર સમજી પોતાને બળવાન સમજી.

બિનૅવલન્ટ સેક્સિસ્ટ ભલે એક રીતે સારા લાગે પણ ખરેખર આવા પુરુષો સ્ત્રી સ્વાતંત્ર્ય માટે વધુ જોખમી હોય છે. તેઓ સ્ત્રીને નાજુક, અસહાય, કમજોર સમજતા હોય છે. તેઓ સમજતાં હોય છે કે સ્ત્રીને હમેશાં પુરુષોના રક્ષણ નીચે જીવવું જોઈએ. સ્ત્રીને કાયમ પુરુષ પ્રટેક્શનની જરૂર હોય જ છે. સ્ત્રી પુરુષના રક્ષણ અને મદદ વગર જીવી જ ના શકે. સ્ત્રીએ હમેશાં પુરુષોની આજ્ઞામાં રહેવું જોઈએ જેથી એમનું રક્ષણ થાય. એકંદર આવા બિનૅવલન્ટ સેક્સિસ્ટ પુરુષોની નિશ્રામાં જીવતી સ્ત્રીઓ પણ માનતી થઈ જતી હોય છે કે એમને સતત રક્ષણની જરૂર છે. આમ કોઈપણ પ્રકારનું સેક્સિઝમ સ્ત્રીની મેન્ટલ હેલ્થ, એની કામ કરવાની ક્ષમતા, સુખની લાગણીઓ વગેરે માટે હાનિકારક હોય છે. દીકરીને ગાય દોરે ત્યાં જાય કહેનારો આપણો તો ઍવરિજ આખો સમાજ સ્ત્રીઓના હિત માટે એની સાથે અણછાજતું વર્તન કરનારો (બિનૅવલન્ટ સેક્સિસ્ટ) છે. પહેલા સ્ત્રી નાની હોય ત્યારે માતાપિતા ભાઈઓના રક્ષણ હેઠળ જીવવાનું, પછી પતિના રક્ષણ હેઠળ જીવવાનું પછી ઘરડી થાય એટલે પુત્રોના રક્ષણ હેઠળ જીવવાનું.

સ્ત્રી સ્ત્રી છે માટે કમજોર છે માની એના ફાયદા માટે, એના લાભ માટે સ્ત્રીઓ ઉપર જુલમ કરનારો આપણે સમાજ છીએ.

Vouge નો Women Empowerment અંતર્ગત બનેલ વીડીઓ ‘My Choice’ બહુ ચર્ચાસ્પદ બન્યો. એમાં આખી દુનિયાની સ્ત્રીઓના પ્રતિનિધિ તરીકે ૯૮ સેલિબ્રિટી સ્ત્રીઓ દર્શાવવામાં આવી અને મુખ્ય પાત્ર ભજવ્યું દીપિકા પદુકોણે. એના ભાગમાં જે સ્ક્રિપ્ટ બોલવાની આવી તે અભિનય સાથે બોલી ગઈ. ભલે એમાંનું બોલેલું બધું તે માનતી હોય કે નાં માનતી હોય. એક જોબ, એક મળેલ એન્ડોર્સમેન્ટનાં ભાગ રૂપે એણે એની જોબ કરી. પણ વિરાટ કોહલી રન કર્યા વગર આઉટ થઈ જાય તો દરેક વાતે સ્ત્રીને જ દોષી માનવાની માનસિકતા ધરાવતી આપણ પ્રજાએ અનુષ્કાને ભયંકર ગાળો દીધેલી તેમ દીપિકાને પણ ખૂબ ગાળો દીધી. હૉસ્ટાઇલ સેક્સિસ્ટ અને બિનૅવલન્ટ સેક્સિસ્ટ બધા પ્રકારના લોકોએ ગાળો દીધી. એવરિજ તમામ ભારતીયોએ ગાળો દીધી. આપણા મોટાભાગના મહાન લેખકોએ પણ એમની સેક્સિસ્ટ મનોદશા દર્શાવી દીધી એમના લેખોમાં. બિનૅવલન્ટ સેક્સિસ્ટ પુરુષોની નિશ્રામાં જીવતી સ્ત્રીઓ પણ માનતી થઈ જતી હોય છે કે એમને સતત રક્ષણની જરૂર છે. આવી સ્ત્રીઓએ પણ ગાળો દીધી, એમાં દીપિકા ભારદ્વાજ નામની દંભી સ્ત્રીએ કડક ટીકા પુરુષોનો પક્ષ લેતી કરી તો ગ્રેટ લેખકો અને પુરુષો હરખાઈ ઊઠ્યા.

My Choice નું મહત્વ સ્ત્રી માટે ઇવલૂશનરી અને બાયોલોજીકલ છે. સ્ત્રી જન્મે છે ત્યારે જ બાળકો પેદા કરવા જરૂરી લિમિટેડ એગ્સ સાથે લઈને જન્મે છે. ચાલો માની લઈએ એક સ્ત્રી ૧૨ વર્ષે ઋતુચક્રમાં આવી ગઈ. અને ૪૨ વર્ષે એનું તે ચક્ર સમાપ્ત થઈ જવાનું તો ૩૦ વર્ષના દર મહીને છૂટું પડતા એક અંડ પ્રમાણે ૩૬૦ અંડ સાથે લઈને જ જન્મ લેવાની. જ્યારે સામે પુરુષના એક ટીપા વીર્યમાં અબજો સ્પર્મ હોય છે. પુરુષ માટે ક્વૉલિટીનું કોઈ મહત્વ નથી ચાન્સ મળશે તો રખડતી ગાંડી ઘેલી ભિખારણમાં પણ એનું સ્પર્મ રોપી દેવાનો છે. મેં જાતે એવી ગાંડી ભિખારણ ગર્ભવતી જોએલી છે. જ્યારે સ્ત્રી માટે ક્વોન્ટીટી નહિ પણ ક્વૉલિટીનું મહત્વ છે; એની પાસે અત્યંત લિમિટેડ અંડ છે. માટે પાર્ટનર પસંદ કરવાની તેની મરજી મહત્વની છે. સ્ત્રી પાવરફુલ Genes ધરાવતા પુરુષની બીજી ત્રીજી કે ચોથી પત્ની બનવા રાજી થશે પણ કમજોર, બીમાર, માયકાંગલા અને દરિદ્રની પહેલી પત્ની બનવા કદી રાજી નહિ થાય. આખી ઇવલૂશનરી હિસ્ટ્રીમાં એવું જ જોવા મળેલું છે. એટલે તો આપણે પવિત્ર લગ્ન વ્યવસ્થા શોધી કાઢી છે, જેથી દરેકને ભાગે સ્ત્રી આવે જે કદી પવિત્ર હતી જ નહિ. પવિત્ર લગ્ન વ્યવસ્થામાં પણ સક્ષમ પુરુષ તો અનેક પત્નીઓ લગ્ન કરીને રાખતો જ હતો. ભારતમાં તો આઝાદી પછી એક પત્ની એક પતિનો કાયદો આવ્યો. પશ્ચિમમાં હવે તેનું અસ્તિત્વ ભુસાઈ જવા આવ્યું છે ભારતમાં થોડી વાર લાગશે. એટલે તો પુરુષો આવા વીડીઓ જોઈ ગભરાઈ જઈને વધુ હોબાળો મચાવી દેતા હોય છે.

Rosana Mendes Campos બ્રાઝીલની એક પ્રોફેસર બે પુખ્ત સંતાનોની માતા અને એક બાળકીની દાદી લાંબું સુખી લગ્નજીવન, કહે છે “It’s just what it is: the woman’s choice. Her right to choose, whether she chooses to act right or wrong is really up to her. Men have been choosing what they want to do for centuries. Now, women may do the same. Everyone knows what is best for them… or they might even choose wrong, but they are responsible for what they choose to do, and they will have to accept the consequences.’

દીપિકા પડુકોણ, ગ્રેટ બેડમિન્ટન પ્લેયર પ્રકાશ પડુકોણની દીકરી. સવારે પાંચ વાગે જાગવાનું, દોડવા જવાનું, કસરત કરવાની, સ્કૂલમાં જવાનું, સાંજે પાછી કસરત, રમતની પ્રેક્ટીશ કરવાની. સ્કૂલમાં હતી ને વસ્તુઓની જાહેરાતના કામ મળવાના શરુ થઈ ગયેલા. નેશનલ લેવલની અચ્છી બેડમિન્ટન પ્લેયર. ફેમિલી બધું રમતગમતનાં બૅકગ્રાઉન્ડ વાળું. પણ એક દિવસ અચાનક એના પિતાને કહ્યું મારે રમત જગતમાં નથી જવું મોડેલીંગ કરવું છે. એના પિતાએ જરાય આનાકાની વગર હા પાડી દીધી. આપણે એક ગ્રેટ બેડમિન્ટન પ્લેયર ગુમાવી અને ઉત્તમ અભિનેત્રી મેળવી. વફાદારી શું તેને ખબર છે. કપૂરિયાનો વુમનાઈઝર વારસો ધરાવતા રણબીરકપૂર સાથે સ્નેહ બંધન વડે જોડાઈ. સનમ બેવફા એવા રણબીરને એક બે વાર માફ પણ કર્યો પણ રેડ હેન્ડેડ પકડાઈ જતા તેનાં પર પૂર્ણવિરામ મૂકી દીધું. My Choice વીડીઓમાં એણે જે કહ્યું તે બધું તે પોતે માનતી હોય તેવું કોણે કહ્યું? આ તો જોબ હતી તે કરી લીધી. અને માનતી હોય તો પણ શું વાંધો છે? એની મરજી.

સ્ત્રી સશક્તિકરણ એટલે શું? સ્ત્રીને નબળી સમજ્યા વગર સ્ત્રીને એની મરજી મુજબ જીવવા દો સાથે તમે તમારી મરજી મુજબ જીવો અને બંને એકબીજામાં સમાઈ એકબીજાની મરજી સમજીને જીવો એનું નામ જ સ્ત્રી સશક્તિકરણ.

જંબુદ્વિપનાં વડાપ્રધાન ગજેન્દ્ર મોદી આજે જરા અપસેટ દેખાતા હતા. ગમાર ખોખામાં (ઈડીયટ બૉક્સ-ટીવી) જાતજાતના સમાચાર જોઈ એમનું મન જરા બગડેલા દહીં જેવું ખાટું થઈ ગયું હતું. સવારે બ્રાહ્મ મુહૂર્તમાં જાગીને સાહેબના ઉપનામથી જાણીતા વડાપ્રધાન કલાક યોગા કરતા. આખો દિવસ ખૂબ બોલવાનું ભાગે આવતું એટલે એના માટે એનર્જી ભેગી કરવા બે કલાક મૌન પાળતા એવું અફવા ફેલાવનારાઓનું કહેવું છે. એમણે યોગામાથી પરવારી, આસનસ્થ ફોટા વગેરે પડાવી તરત એમના અંગત સમિત શાહને બોલાવ્યા.

અલ્યા સમિતભાઈ, ‘ આ શું સાંભળું છું? આ ત્રાસવાદીઓના બાતમીદારો આપણા તેલના ટાંકા જ્યાં આવેલા છે તેની રેકી કરી ગયા?’

સાહેબ આ રેકી કરવાનું રોકી શકાય તેવી કોઈ વ્યવસ્થા આપણી પાસે છે નહિ. થોડા થોડા દિવસે અને ક્યારેક બે દિવસમાં બે વાર ત્રાસવાદીઓના હુમલા થાય છે. હવે આપણે એમની સામે લડવા કમાન્ડોબળ વધારવું પડશે.’ સમિત શાહે જવાબ આપ્યો.

સાહેબ ઉવાચ, ‘એના માટે જન્મજાત કમાન્ડો જેવા કરતબ કરતા લોકો હમણાં ટીવીમાં જોયા. વિહારના મુખ્ય મંત્રીનો સંપર્ક સાધો. અને ત્યાં ચાલતી પરિક્ષાઓ આપતા વિદ્યાર્થીઓને એમની વિદ્યાની અર્થી ઉઠાવવામાં મદદ કરવા જીવન જોખમે કમાન્ડો જેવા સાહસ કરતા વિરલાઓનું સન્માન કરો. એમને સીધા કમાન્ડો તરીકે ભરતી કરી દો. સંભવિત ત્રાસવાદી હુમલા સામે લડવા આવા જન્મજાત ખેલાડીઓની બહુ જરૂર પડશે. બીજું એમને ટ્રેનીગ આપવાનો સમય અને ખર્ચ પણ બચી જશે અને તે ખર્ચમાંથી હું બે દેશ વધારે ફરી શકીશ.’

હા સાહેબ, ‘એ કામ તો ચપટીમાં થઈ જશે. પણ વિહારના એ વીરલાઓના સાહસના ફોટા સમાચારસહ અમેરિકાના છાપામાં આવી ગયા એમાં કેટલાક પત્રકાર કમ લેખક લોકોની અદ્ભુત લાગણીઓ દુભાઈ ગઈ છે તેનો વિરોધ પ્રદર્શિત કરવા આપને મળવા આવ્યા છે.’

‘આ પત્રકારો લેખક પણ હોય છે?’ સાહેબને નવાઈ લાગી.

‘અમુક હોય છે. એમાંય મુંબઈમાં રહેતા લેખકો બહુ મોટા લેખક કહેવાય, આઈ મીન પૉપ્યુલર કહેવાય એવો એમને વહેમ હોય છે. સેળભેળભાઈ આવા ગ્રેટ લેખક છે એમની અંગત લાગણી દુભાઈ ગઈ છે, કે અમારા એક રાજ્યમાં વિદ્યાની અર્થી ઉઠાવવામાં કેટલું મોટું સાહસ કરવું પડતું હોય છે, એના ફોટા અમેરિકાવાળા કેમ છાપે?’ સમિતભાઈએ જરા લાબું ખેંચ્યું.

‘પણ એમાં મને મળવા શું કામ?’ સાહેબે શંકા કરી.

‘હવે ઓબામાજી આપના અંગત મિત્ર બની ગયા છે તેવી એમને શંકા છે, માટે આપ ઓબામાજીને ભલામણ કરો કે ફરી આવું થવું નાં જોઈએ,’ સમિતભાઈ બોલ્યા.

‘આ ઓબામા કોઈનો થયો નથી ને થવાનો નથી એ એના દેશનો જ રહેવાનો,’ સાહેબે ઉચ્ચાર્યું.

‘આપણે ય ક્યાં કોઈના થઈએ છીએ?’ સમિતભાઈ કોઈ સરખું સાંભળે નહિ તેમ બોલ્યા.

સાહેબ ઉવાચ, ‘આપણા સાહસોને વિદેશમાં જેટલી પ્રસિદ્ધિ મળે તેટલું સારું ત્યાં આ લેખકોના પેટમાં શું દુખતું હશે? હમણાં પેલી લેસ્લીબુન ફિલમ ઉતારી ગઈ હતી એમાં પણ આ લેખકો વિરોધ કરતા હતા.’

‘આપણા સાહસનાં સિક્રેટ બીજો કોઈ જાણી જવો નાં જોઈએ તેવી આપણા લોકોની અંગત લાગણી હોય છે, અને એ લાગણી ભડકાવવામાં રોટલા-પાણી હોય પછી?’ સમિતભાઈ કોઈવાર કટાક્ષ મારી લેતા.

‘એ લા સમિતભાઈ, આ વિહારમાં બીજું તિકડમ વિદ્યાની અર્થી ઉઠાવવાનું જોયું હમણાં, કે સામાન્ય જ્ઞાન વિષયનો શિક્ષક વિજ્ઞાનની ઉત્તરવહી તપાસતો હતો? મતલબ જે તે વિષયના નહિ અને બીજા વિષયના શિક્ષકો ઉત્તરવહીઓ તપાસતા હતા?’ સાહેબ બોલ્યા.

‘આ કાઈ નવું નથી, આપણા ગુર્જર દેશના વટપદ્ર(વડોદરા) નામના શહેરની એક જાણીતી અંગ્રેજી માધ્યમની સ્કૂલના શિક્ષકે આશરે ૧૫ વર્ષ પહેલા જાતે જોએલું કે અંગ્રેજી માધ્યમના વિદ્યાર્થીઓની ઉત્તરવહીઓ ગુજરાતી માધ્યમના શિક્ષકો તપાસતા હતા. તે પણ પોતાનો વિષય નાં હોય તેવા વિષયની. તેમણે તે સમયે શિક્ષણ ખાતા અને મંત્રીશ્રીઓ ઉપર પત્રો લખેલા. આ બધું લોકો આપણા જોડેથી શીખે છે, આપણે પ્રધાનમંડળ રચીએ છીએ એમાં એવું જ હોય છે ને? સાધુના કુળ, સ્ત્રીની ઉંમર અને પ્રધાનની ડિગ્રી કદી પૂછવી નહિ’ સમિતભાઈ બરોબર ખીલ્યા.

‘આ શિક્ષકો ખરેખર રાજકારણમાં હોવા જોઈતા હતા બહુ કામ લાગે એવા છે, જે વિષયનું જ્ઞાન નાં હોય તે વિષયના પેપર તપાસવા બહુ સાહસનું કામ કહેવાય બેન વિસ્મૃતિને કહીને એમને આપણા પક્ષમાં ભરતી કરી દો, સાહેબે આદેશ આપ્યો.

‘સાહેબ, પેલાં લેખક મહાશયનું શું કરવું છે? બોલાવું એમને કે કોઈ બહાનું કાઢી રવાના કરી દઉં?’

‘તમારી નાતના જ છે ને? એમને ખીચડી કઢી જમાડી રવાના કરી દો મને ટાઈમ નથી, મારે જીતુભાઈ અને મુકેશભાઈ સાથે મહત્વની મિટીંગમાં જવું છે. મીતા ભાભીસાહેબ પણ આવવાનાં છે.’ સાહેબ આટલું કહી ગરુડ વેગે ભાગ્યા. જતા જતા સાહેબ સમિતભાઈ સામે જોરથી હસતા હસતા બોલ્યા.

સાધુના કુળ, સ્ત્રીની ઉંમર અને પ્રધાનની ડિગ્રી પૂછવી નહિ. સમિતભાઈએ પણ સૂરમાં સુર પુરાવ્યો.

નકલી ચરમસીમા (Fake Org

સંભોગમાં સ્ત્રીઓને પ્રાપ્ય થતી ચરમસીમા બહુ મોટો પૉપ્યુલર ટૉપિક ગણાતો હતો, આજે પણ ગણાય છે. અમુક આફ્રિકન સમાજોમાં તો બચપણ થી જ સ્ત્રીઓના ક્લિટરિસ કાપી નાખવામાં આવે છે જેથી સંસર્ગનો આનંદ મેળવી શકે નહિ અને તે આનંદ કદી જાણ્યો જ નાં હોય તો ભવિષ્યમાં તે આનંદ વધુને વધુ પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા જાગે જ નહિ. એટલે એના પતિદેવને એક જાતની સલામતી કે એની સ્ત્રીને આનંદ આપવાની જવાબદારીમાંથી મુક્તિ. તો સામે એના વફાદાર રહેવાના ચાન્સ પણ વધી જાય.

સ્ત્રીઓની કામુકતા (ફીમેલ સેકસ્યુએલિટી) કે સ્ત્રીઓની કામુક પ્રવૃત્તિનાં સ્વીકાર બાબતે પશ્ચિમના સમાજ તો ખૂબ પ્રગતિશીલ છે. છતાં ત્યાં પણ નકલી ચરમસીમા હજુ પણ કૉમન છે તો બીજા રૂઢિચુસ્ત દેશોની તો શું વાત કરવી? હાજી પશ્ચિમના સમાજમાં પણ મોટાભાગની આશરે ૭૦ ટકા સ્ત્રીઓને સંભોગ દરમ્યાન ચરમસીમા પ્રાપ્ત થતી નથી તો સામે ૯૦ ટકા પુરુષોને તે સહજ મળે છે. એમાંય યુવાન સ્ત્રીઓ પાછી વધુ કમનસીબ હોય છે. કારણ સ્ત્રીને ઉત્તેજિત કરવાની મેજિક ફૉર્મ્યુલા શોધતાં એના પાર્ટનરને થોડીવાર લાગતી હોય છે સમય માંગી લે તેવું કામ છે. જ્યારે મોટા લોકો એમાં અનુભવ મેળવું ચૂક્યા હોય છે. આમ તો જે તે સંસર્ગ દરમ્યાન તો બરોબર પણ એક જ સમયે બંનેને ઑર્ગેઝમ પ્રાપ્ત થાય તો સારું એવું મનાતું હોય છે. અને એમાંય સ્ત્રી વહેલી અંત લાવી દે કે વહેલી તૃપ્ત થઈ જાય પુરુષ કરતા તો ભયો ભયો, આનંદ આનંદ. જરૂરી ફોરપ્લેનાં અભાવે કે કોઈ પણ કારણ હોય સ્ત્રીને ઑર્ગેઝમ પર પહોંચતાં વાર લાગતી હોય છે. અથવા તો પશ્ચિમના સમાજના આંકડા મુજબ આશરે ૭૦ ટકાને ચરમસીમા પ્રાપ્ત થતી નથી તો શું કરશે? ઑર્ગેઝમ પર પહોંચી ગઈ છે તેવો ઢોંગ કરશે. ચરમસીમા પ્રાપ્ત થતા ભૂતકાળમાં જે વર્તન થઈ ગયું હશે તેની નકલ કરશે.

અમુક લોકોનું માનવું એવું પણ છે કે પુરુષ તો સ્ત્રીને ઉત્તેજિત કરવા જે જે રમત રમતો હોય એમાં માનસિક રીતે સ્ત્રી જોડાય નહિ, એના પ્રત્યે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે નહિ (lack of emotional commitment) તો પછી ઑર્ગેઝમ પર પહોચવું મુશ્કેલ. ઘણા એવું માને છે કે ચાલો સ્ત્રી-પુરુષ બંને ચરમસીમાએ પહોંચી ગયા તો પુરુષ માટે તો નૉર્મલ છે પણ સ્ત્રી માટે બોનસ કહેવાય. પણ જરૂરી નથી કે સેક્સ દરમ્યાન સ્ત્રી સંતોષ દર વખતે મેળવી જ લે. મહત્વની વાત હવે આવે છે. આ પશ્ચિમના સમાજની વાત છે, કે સ્ત્રીને સંભોગ દરમ્યાન સ્ત્રીના પોતાના પ્રયત્ને ઑર્ગેઝમ પ્રાપ્ત થાય એના બદલે પુરુષના પ્રયત્ને ઑર્ગેઝમ પ્રાપ્ત થાય તે વધુ લાભદાયી ગણાય છે. કારણ આમાં પુરુષનો અહં સંતોષાય છે કે મારા પ્રયત્નો વડે મારી પાર્ટનર ચરમસીમા ઉપર પહોંચી. અને એનો પોતાનો આનંદ બેવડાય છે. આવા સમયે જો સ્ત્રીને ઑર્ગેઝમ પ્રાપ્ત નો થાય તો પુરુષનો અહં ઘવાય છે. એને એવું થાય કે પોતે પોતાની સ્ત્રીને સંતોષ આપી શકવા સમર્થ નથી. તો સ્ત્રી પોતાના આનંદની ચિંતા કર્યા વગર પોતાના પુરુષના અહંને સંતોષવા ચરમસીમા મળી ગઈ છે તેવું બતાવવા ઢોંગ કરશે. પોતાના પ્રિયતમને અપસેટ કરવા ઇચ્છતી હોતી નથી. સ્ત્રી પોતાનો પાર્ટનર ફેઇલ ગયો છે તેવું તેને જણાવવા માંગતી હોતી નથી. ટૂંકમાં ઑર્ગેઝમ પ્રાપ્ત થઈ ગયું છે તેવી નકલ કરવામાં પણ સ્ત્રીનો હેતુ ઉમદા હોય છે તેના પુરુષનો અહંકાર સંતોષવાનો અને એમ કરીને એને ખુશ રાખવાનો.

સિંગમડ ફ્રોઈડ કહેતો ‘ woman’s basic fear is that she will lose love.’ એટલે સ્ત્રી પોતાના સંતોષ કરતા પોતાના પાર્ટનરનાં સંતોષની વધુ ફિકર કરતી હોય છે. જો કે પશ્ચિમના પુરુષો પોતે જ સ્ત્રીના ઑર્ગેઝમ બાબતે વધુ ચિંતિત હોય છે તે જાણી સ્ત્રીઓ ખુશ થતી હોય છે.

રૂઢિવાદી, ચુસ્ત, સ્ત્રીઓની જ્યાં બહુ કદર નાં હોય તેવા દેશોના સમાજોમાં ચિત્ર ઊલટું હોઈ શકે, ભારત પણ એમાં આવી જાય. અહીં સ્ત્રીને ઑર્ગેઝમ પ્રાપ્ત થતું હોય ત્યારે પણ આનંદના અતિરેકમાં તેને વ્યક્ત કરવું અસભ્ય ગણાતું હોઈ શકે. ઊલટાનું ઑર્ગેઝમ પ્રાપ્ત થતું હોય ત્યારે પણ એને શારીરિક રીતે બતાવ્યા વગર ચુપચાપ પડી રહેવું ખાનદાની ગણાતી હોઈ શકે. એવું લાગવું નાં જોઈએ કે સેક્સમાં ખૂબ મજા છે. નહિ તો સાલી વંઠેલ છે તેવું પતિદેવ સમજી લે તો પછી હમેશાં પતિદેવની શંકાશીલ નજરનો સામનો કરવો પડે. સેક્સ એક પાપ છે તમારે જે કરવું હોય તે કરો, હું તો આ ચુપચાપ પડી.. સેક્સમાં જરા રસ લેવો કે આજે સેક્સની ઇચ્છા થઈ છે તેવું બતાવવું પણ ચારિત્ર્ય હીનતા ગણાય જાય. અહીં તો અસલી મળેલું ઑર્ગેઝમ પણ છુપાવવું પડે તેવી હાલત છે, તે પણ દુનિયાને સૌથી પહેલું ‘કામસૂત્ર’ આપનારા દેશમાં. છે ને કરુણતા?

શ્રી. સુબોધ શાહે ‘Culture Can Kill’ નામનું અંગ્રેજીમાં બહુ સરસ આપણને વિચારતા કરી દે તેવું પુસ્તક લખ્યું છે. આ જગત સતત પરિવર્તનશીલ છે. સંસ્કૃતિઓ પણ પરિવર્તનશીલ નાં બને તો ઘાતક પુરવાર થતી હોય છે, અને જો આ પરિવર્તન પ્રોસેસ એટલો બધો ધીમો હોય લગભગ સ્થિર જેવો તો બીજી સંસ્કૃતિઓની સરખામણીએ આપણે વિકાસના ક્રમમાં બહુ પાછળ પડી જતા હોઈએ છીએ. શ્રી. સુબોધ શાહે આપણી ખુદની સંસ્કૃતિ, પરમ્પરા અને માન્યતાઓ આપણા માટે કઈ રીતે ઘાતક પુરવાર થાય છે અને આપણને કઈ રીતે વિકસતા અટકાવે છે તે બહુ સરસ રીતે સમજાવ્યું છે. આ પુસ્તકની ચિત્રાત્મક રજૂઆત અગાઉ અંગ્રેજીમાં કરી હતી. ત્યારે ઘણા મિત્રોની ફરમાઈશ આવેલી કે આ રજૂઆત ગુજરાતીમાં પણ હોય તો ઉત્તમ. ફક્ત આ ચિત્રો જુઓ, વાંચો અને પુસ્તકનો સાર ગ્રહણ કરો. પ્રથમ ચિત્ર ઉપર ક્લિક કરીને આખો  સ્લાઈડ શો જુઓ. આ પુસ્તકની પ્રિન્ટેડ કોપી જોઈતી હોય તો અહી ક્લિક કરો Culture Can Kill

ભારતની દીકરી જોખમમાં

લેસ્લી ઉડવીન, ૧૯૫૭મા ઇઝરાયલમાં જન્મેલી યહૂદી બાઈ. Eldorado નામના ટીવી શોમાં અભિનય કરતી કરતી ફિલ્મ મેકર બની ગઈ. India’s Daughter નામની ડોક્યુમેન્ટરી બનાવીને ભારતમાં વિવાદાસ્પદ બની ગઈ છે. નિર્ભયારૅપ તરીકે પંકાઈ ગયેલા કાંડ ઉપર એણે દસ્તાવેજી ફિલ્મ બનાવી છે. પોતાના ગુમડાં જોવાની હિંમત ગુમાવી બેઠેલી દંભી પ્રજાએ કાગારોળ મચાવી દીધી. એ પ્રજા ભૂલી ગઈ કે આજના આધુનિક શહેરોમાં રહેતી ભણેલી ગણેલી સ્ત્રીઓ પણ ક્યાં સેફ છે? હજુ સ્ત્રીઓની દશા એવી જ છે. દિલ્હી જેવા મહાનગરમાં રોજ બળાત્કાર થાય છે. રોજ એક જ્યોતિ બલાત્કાર સહન કરીને એની બોલવાની જ્યોત બુઝાવતી હોય છે. હરામીઓએ એક જ્યોતિના તો બસમાં આંતરડા પણ બહાર કાઢી નાખ્યા. સાલું આ લાંબું લાંબું હાથમાં શું આવ્યું? આંતરડા જ હોવા જોઈએ. જગજાહેર બીબીસી પર કહેતા શરમ પણ નો આવી? લાખો લોકોની વિચારસરણી એક રૅપીસ્ટ, એક બળાત્કારી જેવી છે તે ઉજાગર થઈ ગયું. અને તે આખી દુનિયા જાણી જાય તો આબરૂ જાય.

‘આ આબરૂ જાય’ માનસિકતાએ લાખો છોકરીઓ બચપણથી બળાત્કાર સહન કરવાની ટેવ પાડી દેતી હોય છે. તમને ખબર નહિ હોય કાયદેસર સૌથી ઓછા બળાત્કાર ભારતમાં નોંધાયા છે. એકલી સ્ત્રીઓ નહિ પણ પુરુષો ઉપર પણ બળાત્કાર થતા હોય છે. ખાલી અમેરિકામાં ૨૦૦૮માં આશરે ૪૦,૦૦૦ પુરુષો ઉપર અને ૧૬૪૦૦૦ સ્ત્રીઓ ઉપર બળાત્કાર થયા છે એવું કહેવાય છે. ફ્રાન્સમાં ૨૦૧૨માં ૭૫,૦૦૦ રૅપ કેસ નોંધાયેલા. ટૂંકમાં યુરોપના દેશમાં કેસ વધુ નોંધાય તે સ્વાભાવિક છે કે જ્યાં વર્જિનિટીનું બહુ મહત્વ હોય નહિ. જે દેશોમાં વર્જિનિટીનું મહત્વ અતિશય હોય ત્યાં રૅપ થયા પછી સ્ત્રીઓ ઉપર બહુ મોટું જોખમ હોય છે. સંબંધીઓ દ્વારા જ મારી નખાય તેવું બને. ભારતમાં શરમના માર્યા અને આબરૂ જવાની બીકે કેસ નોંધાતા નહિ હોય તે વાત જુદી છે. Date rape, gang rape, marital rape, incestual rape, child sexual abuse, prison rape, acquaintance rape, war rape and statutory rape વગેરે વગેરે રૅપની કૅટેગરી છે. રોમન કિંગડમનું રોમન રિપબ્લિકમાં રૂપાંતર થયું એની પાછળ ઉમરાવ પત્ની Lucretia ઉપર થયેલો રૅપ કારણભૂત હતો. Lucretia એ પછી આત્મહત્યા કરેલી.

રૅપ એકલાં ભારતમાં જ થાય છે તેવું તો હોય નહિ. આખી દુનિયામાં રૅપ થતા જ હોય છે. હવે એક ભારતમાં બનેલા રૅપ ઉપર બનેલી ડોક્યુમેન્ટરી જોઈ આખી દુનિયામાં ભારતની આબરૂ જશે, આખી દુનિયાના લોકો ફિટકાર વરસાવશે તેવું માની લેવું વધુ પડતું છે. કારણ દરેક દેશમાં રૅપ થતા જ હોય છે. એક રૅપીસ્ટનો ઈન્ટરવ્યું જોઈ ભારતના તમામ યુવાનો આવા જ હશે તેવું માની લે તેવા બાકીની દુનિયાના લોકો મૂરખ તો હોય નહિ. પણ લેસ્લી ઉડવીન અને BBC એ બનાવેલી ડોક્યુમેન્ટરીનો વિરોધ કરવા આવા બધા બહાના ભારતની મૂરખ-દંભી પ્રજા દ્વારા અને મીડિયા દ્વારા કરવામાં આવે છે. વિરોધનું મૂળ કારણ ભારતની આબરૂ જાય છે અને આબરૂની ચિંતા સૌથી વધુ આપણને હોય છે.

એક રૅપ આખા રોમન કિંગડમને રોમન રિપબ્લિકમાં બદલી નાખે તેમાં પ્રજાની જાગૃતિને જ સલામ કરવી પડે. રોમન Lucretia પછી કદાચ જ્યોતિસિંઘ પર દિલ્હીમાં થયેલો બળાત્કાર પહેલો એવો હશે જેમાં પ્રજાએ પ્રચંડ વિરોધ દર્શાવ્યો હશે. બાકી દુનિયામાં એક રૅપ થાય વિકટીમ અને વિકટીમનાં સગાઓ સિવાય કોઈને કાઈ પડી હોતી નથી. બસ આ પ્રચંડ વિરોધ જોઇને લેસ્લી ઉડવીનને ભારતની જાગૃત પ્રજા માટે એક માન પેદા થયું અને એને વિચાર આવ્યો કે આના પર એક દસ્તાવેજી ફિલ્મ બનાવીએ તો દુનિયા આમાંથી બોધપાઠ લે. એણે આ ગેંગ રૅપનાં એક સભ્યનો ઈન્ટરવ્યું લીધો. ડિફેન્સ વકીલોના ઈન્ટરવ્યું લીધા. ડિફેન્સ વકીલોની માનસિકતા જાણીને મને તો ખરેખર ચક્કર આવી ગયા. પણ ડીફેન્સનાં એક વકીલે નગ્ન સત્ય કહ્યું કે બળાત્કારના આરોપો જેમના માથે હોય એવા કેટલાય ચૂંટાયેલા સભ્યો સંસદમાં બેઠાં છે તેમનું શું? બળાત્કારીઓ અને બળાત્કાર કરવાની માનસિકતા ધરાવતા લોકો જ સંસદમાં બેસીને રાજ કરતા હોય ત્યાં કોને કહેવાનું? બસ લાખો લોકોએ જોયું કે આ તો આપણી જ માનસિકતા છે. અને દુનિયા હવે આપણી ચીપ માનસિકતા જાણી જશે, બસ કાગારોળ મચી ગઈ. જાતજાતની બાલીશ, અર્થ વગરની દલીલો થવા લાગી. અરે આ વિરોધમાં સ્ત્રીઓ અને તે પણ બુદ્ધિશાળી ગણાતી સ્ત્રીઓ પણ જોડાઈ ગઈ. છે ને કરુણતા? ગોરા ત્રિવેદી સાચું જ કહે છે સ્ત્રી જ સ્ત્રીની દુશ્મન પહેલી હોય છે.

મહાન કટાર લેખકો એમનો શબ્દ વૈભવ વાપરવા લાગ્યા કે લેસ્લીએ બ્રિટનમાં ૨૦૧૨માં મૂળ પાકિસ્તાનીઓ દ્વારા આચરેલા સેક્સ સ્કેન્ડલ વિષે કેમ ફિલ્મ નાં બનાવી? બનેલી છે ભાઈ જરા ગુગલ વાપરો. તો કહે પણ લેસ્લીએ જ કેમ નાં બનાવી? હહાહાહાહાહ આ ઈમેચ્યોર ગુજરાતી કટાર લેખકોને શું કહેવું? BBC ની બધી ડોક્યુમેન્ટરીઓ લેસ્લીએ જ બનાવવી પડે તેવું થોડું હોય? BBC આખી દુનિયામાં ફરીને જુદા જુદા ફિલ્મ મેકર્સ દ્વારા ડોક્યુમેન્ટરીઓ બનાવે છે. આપણા ફિલ્મ મેકર્સ પણ એમાં જોડાઈ શકે. દુનિયાનો કોઈ ખૂણો બાકી નહિ હોય જ્યાં BBC અને નેશનલ જિયોગ્રાફી પહોચીને દસ્તાવેજી ફિલ્મો નાં બનાવતું હોય. આપણું ભાંડ મીડિયા પોલિટિકલ પ્રોસ્ટીટ્યુશન કરવાથી ક્યાં કદી ઊંચું આવે છે? તે સમાજની આંખ ઉઘાડે તેવી ફિલ્મો બનાવે? યુરોપ અમેરિકામાં કોઈ પણ સ્કેન્ડલ થાય તરત એનું દસ્તાવેજીકરણ થઈ જતું હોય છે. પાપી પશ્ચિમ એ બાબતમાં દંભી નથી.

દ્રૌપદીની તાર્કિક બુમોનાં જવાબ આ સમાજે આપ્યા નથી. સીતાના મુક ચિત્કાર આ સમાજે સાંભળ્યા નથી, ખુદ એના પતિએ સાંભળ્યા નહોતા. એમાં સીતા ધરતીમાં સમાઈ ગઈ( સુસાઈડ કે ભૂગર્ભ)..અહલ્યા ઇન્દ્રની નાલાયકી અને ગૌતમની અન્યાયી રસમને લીધે પથ્થર જેવી બની ગઈ.. છેતરામણી ઇન્દ્રે કરી સજા એક સ્ત્રીને પડી.. કરુણતા એ જુઓ કે અહલ્યાનો ઉદ્ધાર કરનાર(રામ) એની ખુદની પત્નીનો ઉદ્ધાર ના કરી શક્યા. મમતાની ફરિયાદ આ સમાજે સાંભળી નથી. અહલ્યાની વેદના આ સમાજે જાણી નથી. બુમો પાડ્યા વગર આ સમાજ સાંભળે એવો છે ખરો? સદીઓથી સ્ત્રીઓના હક બાબતે સૂતો આ સમાજ ધમાલ કર્યા વગર સંભાળે છે ખરો? બૃહસ્પતિએ ભાઈની ગર્ભવતી પત્ની મમતા પર બળાત્કાર કરેલો, મમતાએ વિરોધ કર્યો તો દેવતાઓએ મમતાને ગાળો દીધેલી. આ દસ્તાવેજી ફિલ્મનો વિરોધ કરનારા તરીકે આજે પણ પેલાં દેવતાઓ હાજર છે.

આબરૂ નાં જતી હોય અને લોકો જાણી જતા નાં હોય તો છો ને રોજ એક જ્યોતિ મરતી? છો ને રોજ એક જ્યોતિના આંતરડા એની યોનિમાં હાથ નાખીને બળાત્કારીઓ કાઢી નાખતા? આ આપણું અસલી ચિત્ર છે. લેસ્લીની ડોક્યુમેન્ટરીનો વિરોધ કરનારા લોકોમાં બે જાતની માનસિકતા ધરાવતા લોકો છે ૧) પુરેપુરા પુરુષપ્રધાન માનસિકતાના પ્રતિનિધિ, સ્ત્રીઓને વસ્તુ સમજનારા, સ્ત્રીમાં કોઈ આત્મા છે તેવું નહિ માનનારા, બિલકુલ પેલા રેપિસ્ટ અને તેના વકીલ જેવી માનસિકતા ધરાવનારા, ૨) પેલા રેપિસ્ટ જેવી માનસિકતા નહિ ધરાવનારા પણ કાયર, કમજોર, પોતાની દીકરી ઉપર રેપ થયો હોય તો પણ કહેશે ચુપ મર સાલી સમાજમાં મારી આબરૂ જશે, છાની રહે..

વધુ ધાર્મિક, ઓછાં બુદ્ધિશાળી?

આપણે કેટલા ધાર્મિક છીએ? આપણે કેટલા બુદ્ધિશાળી છીએ? એક નવો અભ્યાસ કહે છે જો ધાર્મિક વધુ હોઈશું તો બુદ્ધિશાળી ઓછા અને બુદ્ધિશાળી વધુ હોઈશું તો ધાર્મિક ઓછા. હવે ધર્મની હજારો વ્યાખ્યા થઈ શકે તો એ પ્રમાણે ધાર્મિકની હજારો વ્યાખ્યા થઈ શકે. તે પ્રમાણે બુદ્ધિશાળી કોને કહેવો તેની પણ હજારો વ્યાખ્યા થઈ શકે. એટલે વિવેકાનંદ, ઓશો અને ગાંધી જેવા ઈન્ટેલીજન્ટ થિંકર વધુ ધાર્મિક, વધુ બુદ્ધિશાળી હોઈ શકે છે. એટલે મારે એવા અપવાદોની વાત કરવી નથી. હું અહીં પ્રચલિત અર્થમાં ધાર્મિક એટલે ટીલા-ટપકાં કરી રોજ મંદિરોમાં અને કહેવાતા ગુરુઓ પાછળ દોટો મૂકતાં કહેવાતા ધાર્મિકોની વાત કરું છું. આવા ધાર્મિકો જેટલા વધુ ધાર્મિક એટલાં ઓછા બુદ્ધિશાળી. અથવા જેટલા વધુ બુદ્ધિશાળી એટલાં ઓછા ધાર્મિક. એટલે જેમ જેમ આપણા જીવનમાં બુદ્ધિનું તત્ત્વ-મહત્વ વધતું જાય તેમ તેમ આપણા જીવનમાં કહેવાતી ધાર્મિક માન્યતાઓનું મતલબ ધર્મનું મહત્વ ઓછું થતું જવાનું. ઘણા વધુ બુદ્ધિશાળી મિત્રોને ખાલી એક સુપ્રીમ ગોડ કે પરમ તત્ત્વ સિવાય બીજી ધાર્મિક ઇરેશનલ માન્યતાઓમાં રસ હોતો નથી. આમ કહેવાતા આસ્તિક ઓછા હોય છે તો એવા લોકોમાં સ્વાભાવિક બુદ્ધિનું તત્ત્વ વધુ જ હોવાનું.

આમેય ધાર્મિક માન્યતાઓ ઇરેશનલ હોય છે તે હકીકત છે. કોઈ પણ વાત કાર્યકારણનાં સંબંધ વગર કે કોઈ સાબિતી વગર માની લેવાનું ધાર્મિક મનમાં વધુ હોય છે, નાં તો એની પ્રયોગાત્મક કોઈ ચકાસણી થઈ હોય એટલે બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિને તે માનવું અઘરું થઈ પડે. કોઈ બાપુ કે બાબાએ કહ્યું છે એટલે કહેવાતો ધાર્મિક તરત માની લે પણ બુદ્ધિશાળી માટે માનવું મુશ્કેલ થઈ પડે. ઇન્ટેલિજન્ટ લોકો પૃથક્કરણાત્મક વિશ્લેષણાત્મક હોય છે. સામે રિલિજસ લોકો સાયન્સ અને સાયન્ટિફિક એવિડન્સ બંનેના સીધા વિરોધમાં જ ઉભા હોય છે. બીજી રીતે જોઈએ તો ઊંચો IQ ધરાવતા લોકોને વિજ્ઞાનમાં વધુ શ્રદ્ધા હોય છે, કે વિજ્ઞાન ધર્મનો બેસ્ટ ફ્રૅન્ડ નથી જ.

મોટાભાગના સમાજોમાં નિરીશ્વરવાદી અને અજ્ઞેયવાદીઓ બહુ ઓછા હોવાના. રૅશનલિસ્ટ નો સીધોસાદો અર્થ સમજદાર, વિવેકી અને સૂઝ ધરાવનાર એવો થાય છે. કોઈ પણ વસ્તુ વિષય સમજ્યા પછી એમાં માનવું, એકદમ કોઈ કહે એટલે તરત અંધની જેમ મની લેવું નહિ. આમાં ખોટું શું છે? રૅશનલિસ્ટ, નિરીશ્વરવાદી અને અજ્ઞેયવાદી બહુ ઓછા હોય છે દરેક સમાજમાં. હવે સમજદાર, વિવેકી હોવું અને થોડી ઘણી બુદ્ધિગમ્ય વાત કરવી જે સમાજમાં પાપ ગણાતું હોય તે સમાજની ઉન્નતિ અને બૌદ્ધિક વિકાસ માટે કેટલી આશા રાખી શકાય? રૅશનલિસ્ટ, નિરીશ્વરવાદી કે અજ્ઞેયવાદીને આવા લોકો ગાળ દેવામાં પોતાની મહાનતા સમજતા હોય છે. મૂળ તો લોકોના ઇરેશનલ, સૂઝ સમજ વગરના હોવા ઉપર જ જેમનો ધંધોપાણી અને રોટલા ચાલતા હોય તેવા લોકોને સમાજ વિવેકબુદ્ધિ વાપરે તો એમના ધંધા પર ખતરો જણાતો હોય છે. માટે લોકો જેટલા બુદ્ધિ ઓછી વાપરે એમની સૂઝ સમજ ઓછી વાપરે તેટલું સારું. એટલે આવા ધર્મના ધંધાદારીઓ રૅશનલિસ્ટને ખાસ ગાળો દેવાના. પાપી પેટનો સવાલ છે. એટલે જો કોઈ મૂર્ખશિરોમણી રૅશનલિસ્ટ વિષે જાહેરમાં બકવાસ કરે ત્યારે એ અને એના સમર્થક ઉપર દયા ઉપજે છે.

બુદ્ધિશાળી લોકો સ્વતંત્ર વિચારક હોય છે. જો કે રિલિજસ અને ઇન્ટેલિજન્ટ બંનેની ગાડી જુદા જુદા પાટા ઉપર પણ એક દિશામાં અમુક બાબતોમાં સાથે જતી હોય છે. રિલિજસ માનતો હોય છે કે જગત એક સુપ્રીમ ફોર્સનાં કંટ્રોલ હેઠળ વ્યવસ્થિત ચાલે છે તો ઇન્ટેલિજન્સ અને સાયન્સમાં વિશ્વાસ તેવો જ સંતોષ આપે છે કે ભાઈ ફિઝિક્સનાં નિયમો વડે જગત વ્યવસ્થિત ચાલે છે. ધાર્મિક માનતો હોય કે સારા કર્મ કરીશું તો સારા ફળ મળશે નહિ તો પાપોની સજા ભોગવવી પડશે. આમ બીકનો માર્યો સીધો ચાલવા પ્રયત્ન કરતો હોય છે જ્યારે ઇન્ટેલિજન્સ આંતરિક મેન્ટલ પાવર વધારી સેલ્ફ કંટ્રોલ વધારે છે. રિલિજસ માનતો હોય કે હું બહુ સારો માનવી છું કારણ હું વધુ રિલિજસ છું. તો સામે ઇન્ટેલિજન્ટ પણ એવું જ માનતો હોય છે કે હું બેટર છું કારણ હું સ્માર્ટ છું. છેલ્લે સામાજિક પ્રાણી હોવાને લીધે ધાર્મિકોને એમના જેવા ટોળામાં વધુ સલામતી અને વધુ સામાજિકતા લાગે તે સ્વાભાવિક છે. તો સામે ઇન્ટેલિજન્ટ ને પણ સમાન વિચારસરણી ધરાવતા લોકો સાથે વધુ ફાવે તે હકીકત છે.

આપણે ત્યાં તો ભણતર કે ડિગ્રી ઉપર પણ જવાય તેવું નથી. ડિગ્રી ફક્ત એક ટેકનિકલ સ્કિલ્ડ લેબર સિવાય કશું વધારે હોતી નથી. હું અમદાવાદ એક કૉલેજના પ્રિન્સિપાલની ઑફિસમાં ગયેલો મારા એક સંબંધી જોડે. પહેલું તો અમારે અમારા શૂઝ કાઢવા પડેલા ઑફિસમાં એન્ટર થતા. પ્રિન્સિપાલની ઓફિસ કરતા જાણે મંદિરમાં જતા હોઈએ તેવું વધુ લાગેલું. ઑફિસમાં જ એમણે મંદિર બનાવી દીધેલું. હવે આ કહેવાતા Intellectual મિત્ર જેને હું તો બુદ્ધુ જ માનું છું, સાથે વાતો થઈ તો એમણે પૂછ્યું, ‘અત્યાર સુધી શું કર્યું જીવનમાં? એનો હિસાબ સ્વર્ગ કે નર્કમાં માગે તો શું જવાબ હશે તમારો? આ ભગવાને સર્જન કર્યું છે માનવજાતનું. તો કેટલો સમય લઈને માનવ ઘડ્યો હશે? ને કંઈક વિચારીને જ આપણને જગતમાં મોકલ્યા હશે ને? એક ઉદ્દેશને લઈને? શું એ પરિપૂર્ણ થયો છે ખરા? કે થશે ખરા?’

મારી સાથે આવેલા સંબંધી વિચારતા થઈ ગયા. એક અપરાધભાવ અનુભવવા લાગેલા, જાણે પોતે દીનહીન. સામે મહાન ધર્માત્મા જો બેઠેલા હતા. મારો પિત્તો હટી ગયેલો.

મેં કહ્યું, ‘સાહેબ ભગવાન સર્વજ્ઞ અને સમર્થ છે બરોબર?’

તો કહે,  ‘હા ભગવાન તો સર્વજ્ઞ અને સમર્થ જ હોય ને?’

તો પછી એણે જે કરવું હોય તે જાતે જ કરી લે ને? આપણને ઘડે પછી પૃથ્વી ઉપર મોકલે એવા બધા નાટક કરવાની એને ક્યાં જરૂર છે?’ મેં કહ્યું.

મારા સંબંધી થોડા ગભરાઈ ગયેલા કે, આમણે ક્યાં સામે મોરચો માંડ્યો?

મેં કહ્યું, ‘ભગવાન તો સર્વજ્ઞ છે તેને તો ખબર જ હોય કે આ હિટલરને ઘડીને મોકલીશ તો મારા જ ઘડેલા ૬૦ લાખ નાના બાળકો સાથેના યહૂદીઓને જીવતા ગેસ ચેમ્બરમાં શેકી નાખશે. શું ભગવાને એને ૬૦ લાખ યહૂદીઓને શેકી નાખવા મોકલ્યો હતો? ચાલો એવા કામ કરવા નહોતો મોકલ્યો અને હિટલરે એવા ખરાબ કરી નાખ્યા તો એનો મતલબ તમારો ભગવાન સર્વજ્ઞ છે જ નહિ. એને ખબર હોતી જ નથી કે હું જેમને ઘડીને મોકલું છું તે ત્યાં પૃથ્વી પર જઈને શું કરશે? અથવા તો હિટલરનો અને યહૂદીઓનો ભગવાન જુદો જુદો છે. કારણ હિટલર તો માનતો જ હતો કે એ સ્પેશલ યહૂદીઓનો નાશ કરવા જ જન્મ્યો છે. ભગવાનની મરજી વગર પાંદડું પણ હાલતું નથી મતલબ ભગવાનની મરજી જ હતી કે ૬૦ લાખ યહૂદીઓ મરે કે ભોપાલમાં ૧૦ હજાર માનવીઓ ઝેરી ગેસથી મરે.’

મારી વાતોનો એમની પાસે કોઈ જવાબ હતો જ નહિ. તરત બીજી વાતોએ વળગી ગયા. અમે એમના મંદિર કમ ઑફિસમાંથી બહાર નીકળ્યા. મારા સંબંધી કહે પહેલા તો હું એમની વાત સાંભળી પોતાને ગિલ્ટી માનતો થઈ ગયેલો પણ તમારી વાત સાંભળી તે ગિલ્ટ નીકળી ગયો.

મેં કહ્યું, આવા લોકો ભોળી પ્રજાને ગભરાવે છે. પોતે મહાન હોય તેમ સવાલ પૂછે છે. સવાલ પૂછીને પોતાને એક પગથિયું ઊંચે મૂકીને તમને નીચા સાબિત કરતા હોય છે. આ ભલે ડિગ્રીધારી પ્રિન્સિપાલ હોય પણ ઈન્ટેલેકચ્યુઅલ છે જ નહિ. એક સ્કિલ્ડ મજૂર અને આમાં કોઈ ફરક નથી. કુદરતે અચાનક માનવી પેદા કર્યો જ નથી. એક કોશી જીવથી માંડીને આજના માનવી સુધી ઉત્ક્રાંતિ થતા કરોડો વર્ષો નીકળી ગયા છે. રિચાર્ડ ડોકિન્સ કહે છે આપણા પૂર્વજ માછલી હતા અને પ્રાચીન ભારતીયો કહે છે ભગવાનનો પહેલો અવતાર માછલી રૂપે આ બે વાતમાં કેટલું બધું સામ્ય છે. આ રૂપક આપણે સમજ્યા નહિ અને કહેવાતા બુદ્ધિશાળી વેપારીઓએ સમજવા દીધું નહિ. ભગવાન ગણો કે કુદરત ગણો તેના માટે એક કીડી, એક હાથી અને એક માનવી સરખાં મહત્વના છે. હા ઉત્ક્રાંતિનાં ક્રમમાં વિકાસના ક્રમમાં તમે વધુ બુદ્ધિશાળી છો તેટલા પૂરતા સ્પેશલ છો બાકી કાઈ નહિ.

પેક(pack) થિંકર અને ઇન્ટેલિજન્ટ થિંકરમાં બહુ ફરક હોય છે.

શ્રી. સુબોધ શાહે ‘Culture Can Kill’ નામનું અંગ્રેજીમાં બહુ સરસ આપણને વિચારતા કરી દે તેવું પુસ્તક લખ્યું છે. આ જગત સતત પરિવર્તનશીલ છે. સંસ્કૃતિઓ પણ પરિવર્તનશીલ નાં બને તો ઘાતક પુરવાર થતી હોય છે, અને જો આ પરિવર્તન પ્રોસેસ એટલો બધો ધીમો હોય લગભગ સ્થિર જેવો તો બીજી સંસ્કૃતિઓની સરખામણીએ આપણે વિકાસના ક્રમમાં બહુ પાછળ પડી જતા હોઈએ છીએ. શ્રી. સુબોધ શાહે આપણી ખુદની સંસ્કૃતિ, પરમ્પરા અને માન્યતાઓ આપણા માટે કઈ રીતે ઘાતક પુરવાર થાય છે અને આપણને કઈ રીતે વિકસતા અટકાવે છે તે બહુ સરસ રીતે સમજાવ્યું છે. હવે આ પુસ્તકને વાંચવું સમય માંગી લે તેવું છે; તો શ્રી. સુબોધ શાહે ‘તેજીને ટકોરો’ ન્યાયે એની ચિત્રાત્મક રજૂઆત ખુબ મહેનત લઈને કરી છે. ફક્ત આ ચિત્રો જુઓ, વાંચો અને પુસ્તકનો સાર ગ્રહણ કરો. આ પુસ્તકની પ્રિન્ટેડ કોપી જોઈતી હોય તો અહી ક્લિક કરો Culture Can Kill

મુંબઈ  હાઈકોર્ટમાં ચેતન કોઠારી નામના એક એક્ટિવિસ્ટે એમના વકીલ આશિષ મહેતા દ્વારા RTI ની રૂએ એક જાહેર હિતની અરજી કરી છે. એમની અરજી મુજબ ભારતીય પરમાણુ સંસ્થાનમાં કામ કરતા મહત્વના વૈજ્ઞાનિકોના રહસ્મય મોતની તપાસ કરવા એક તપાસ ટીમનું ગઠન થવું જોઈએ.

૧૯૬૬માં ભારતના મહત્વના અણુવૈજ્ઞાનિક ડૉ હોમી જહાંગીર ભાભાનું પ્લેન ક્રેશ થવાથી મોત થયેલું. એમણે એમના મૃત્યુ પહેલા જાહેરમાં કહેલું કે ટૂંક સમયમાં ભારત ન્યુક્લિયર ડીવાઈસ બનાવવા સક્ષમ થશે. માઉન્ટ બ્લાન્ક નજીક સ્વિસની આલ્પ્સ પર્વતમાળામાં એમનું વિમાન તૂટી પડેલું નવાઈની વાત એ કે તૂટી પડેલા પ્લેનનો ભંગાર પણ અદ્રશ્ય હતો. ચાલો તે મૃત્યુ કદાચ અકસ્માત હશે પણ ૨૦૦૯ થી ૨૦૧૩ સુધીમાં DAE (Department of atomic energy) માં કામ કરતા દસ વૈજ્ઞાનિકોના રહસ્યમય મોત થયા છે.

લોકનાથન મહાલીન્ગમ નામના ૪૭ વર્ષના, કર્ણાટકમાં આવેલા એટોમિક પાવર સ્ટેશનનાં(Kaiga atomic power station) સિનીયર સાયન્ટીફીક ઓફિસર, ૮ જુન ૨૦૦૯ ની વહેલી સવારે મોર્નિંગ વોક કરવા નીકળ્યા કદી પાછા ફર્યા નહિ. પાંચ દિવસ પછી એમની વિક્ષત લાશ કાલી નદી નજીકથી મળી. પોલીસે આત્મહત્યાનો કેસ બનાવી દીધો જે એમના કુટુંબીઓને કદી મંજુર નહોતો. ભારતીય મીડીયાએ આ સમાચારને હેડલાઈન સમાચાર બનાવવાનું મુનાસીબ સમજ્યું નહિ. દસ દિવસ પછી ટૂંકા સમાચાર પ્રગટ થયા કે આ એક આત્મહત્યા હતી અને વૈજ્ઞાનિક કોઈ મહત્વના દસ્તાવેજ સાથે ધરાવતા નહોતા.

BARC ભાભા એટોમિક રીસર્ચ સેન્ટરમાં કામ કરતા બે યુવાન વૈજ્ઞાનિકો ઉમંગસિંઘ અને પાર્થ બાગનું લેબમાં જ કામ કરતા સળગી જવાથી મોત થયું, કે લેબમાં જ્વલનશીલ પદાર્થોની ગેરહાજરી હતી. ડીફેન્સ મીનીસ્ટ્રી આને રૂટીન અકસ્માત ગણાવે છે અને સામાન્ય પોલીસ ઓફિસર જ એની તપાસ કરતો હોય છે.

BARC માં કામ કરતા મિકેનીકલ એન્જિનિયર મહાદેવન પદ્મનાભન ઐયરનું સાઉથ મુંબઈના એમના ફ્લેટમાં ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૦મા મોત થાય છે, થોડા લોહીના ડાઘા સિવાય આખું ઘર વ્યવસ્થિત જ હતું, મર્ડર મિસ્ટ્રી હજુ ઉકેલાઈ નથી.

ઇન્દિરા ગાંધી સેન્ટર ફોર એટોમિક રીસર્ચ સંસ્થામાં કામ કરતા ૨૪ વર્ષના યુવાન વૈજ્ઞાનિક મોહમ્મદ મુસ્તુફા નામના વૈજ્ઞાનિકની લાશ એમના ક્વાટરમાંથી મળે છે પોલીસને ડેથ નોટ એમના હાથે લખેલી મળે છે પણ આત્મહત્યા કરવા માટેનું કોઈ કારણ જડતું નથી.

ન્યુક્લિયર પાવર કોર્પોરેશનમાં કામ કરતા રવિ મુલે અને ઉમા રાવનું મોત પણ રહસ્યમય છે. પરમાણુ શક્તિ વડે ચાલતી INS અરીહંત સબમરીનનાં બે એન્જિનિયર કે.કે.જોશ અને અભિષ શિવમ વિશાખાપટ્ટનમમાં એક રેલવે ટ્રેક પર મૃત્યુ પામેલા ઓક્ટોબર ૨૦૧૩મા મળી આવેલા છે. એમના દેહ પર કોઈ રહસ્યમય ચિન્હો  દેખાતા નથી કે ટ્રેન દ્વારા એમના મૃતદેહો કચડાયેલા પણ નથી. એમના કુટુંબીઓનો આક્ષેપ છે કે બીજે ક્યાંક મારી નાખીને અહીં ફેંકી દેવાયા હોવા જોઈએ.

ભારત સરકારે જાતે કબુલ્યું છે કે ફક્ત ત્રણ વર્ષના સમયમાં BARC અને KAIGA માં કામ કરતા વૈજ્ઞાનિકો અને એન્જિનિયર્સનાં થઈ ને કૂલ નવ જણાનાં મોત રહસ્યમય છે જેમાં ફક્ત બે આત્મહત્યા જણાઈ છે બાકીની ખબર નથી પડતી.

બીજા કોઈ દેશમાં આવા વૈજ્ઞાનીકોના મોત થયા હોય તો કલશોર મચી જાય પણ અહીં ચાલી જાય. અહિ શાહરુખને તાવ આવે કે સોનમને સ્વાઈન ફ્લ્યુ થઈ જાય તો ચોક્કસ કલશોર મચી જાય. એક મિત્રે બહુ કડવું સત્ય કહેલું કે ભારતની પ્રજા ડેવલપમેન્ટ ચાહક નહિ એન્ટરટેઈનમેન્ટ ચાહક છે. વિકાસ નહિ મનોરંજન જોઈએ. એટલે જ મનોરંજન આપતા લોકો અહીં તરત હીરો બની જતા હોય છે. લોકોને માનસિક દિલાસા જોઈએ એટલે ઠગ ધર્મગુરુઓ તરત હીરો બની જતા હોય છે. નેતાઓ તો છાશવારે ગમે તેમ બકવાસ કરી મનોરંજન પૂરું પાડતા જ હોય છે. હહાહાહાહાહાહાહ

મનોરંજન જીવનમાં બહુ અગત્યનું છે. એના લીધે આપણે રૂટીન લાઈફના કંટાળાજનક તણાવમાંથી મુક્ત થઈ જતા હોઈએ છીએ. પણ મનોરંજન પૂરું પાડનારાઓને હળવાશથી લેવા જોઈએ. એમને હીરો બનાવી એમની પૂજામાં રત રહેવું કોણે કીધું? અને આ લોકો મફતમાં મનોરંજન તો પૂરું પાડતા નથી અઢળક પૈસા વસુલે છે, અઢળક કમાય છે.

જે દેશ માટે જીવ આપે છે, દેશના વિકાસ માટે રાતદિવસ રીસર્ચ કરીને અને એનો સ્ટ્રેસ વેઠીને પણ કામ કરે છે તેમનો પગાર કેટલો? તેમનું દેશમાં માનપાન કેટલું? તેમની સુરક્ષા કેટલી?

અને જે લોકો પોતાના ફાયદા માટે રમે છે, પોતાના ફાયદા માટે મનોરંજન પૂરું પાડે છે, જેઓ પ્રજાનું હમેશાં શોષણ કરે છે, જેઓ નકલી દિલાસા આપવાની અઢળક કિંમત વસુલે છે તેમનું માનપાન કેટલું બધું હોય છે? એમની આવક પણ કેટલી બધી હોય છે?

આપણા હીરો લુચ્ચા ક્રિકેટર્સ, લફંગા ફિલ્મી ભવાયા, ભ્રષ્ટ નેતાઓ અને ગીધ જેવા ધર્મગુરુઓ છે.

માહિતીસ્ત્રોત: સન્ડે ગાર્ડિયન, ટ્રુથ આઉટ, ધ ન્યુઝ મિનીટ

પ્રીત કિયે સુખ હોય, હમેશાં નહિ…

પ્રેમ સુખ આપતી બહુ સુંદર લાગણી છે. તો સાથે સાથે દુઃખ પણ આપે છે તે હકીકત છે. પ્રેમ સુખ આપે છે એનું મુખ્ય કારણ પ્રેમ સામાજિક સુરક્ષા આપે છે. કોઈના પ્રેમમાં હોઈએ કે પ્રેમી જન સાથે બેઠાં હોઈએ ત્યારે તેના ઉપરના વિશ્વાસને લીધે સુરક્ષા અનુભવાય છે ત્યારે બ્રેનમાં પ્રેમ અને વિશ્વાસનું જનક ન્યુરોકેમિકલ ઓક્સિટોસીન સ્રાવ થતાં અનહદ આનંદ અનુભવાય છે. આ જીવનમાં ખૂબ સંઘર્ષ હમેશાં હોય છે. એટલે આપણે તેની સામે લડવા આપણા હથિયાર(માનસિક) હમેશાં સજાવેલા રાખવા પડતાં હોય છે. એટલે જ્યારે પ્રેમમાં હોઈએ ત્યારે ઓક્સિટોસીનને લીધે જે સલામતી અને સુરક્ષિત આપણી જાતને અનુભવીએ છીએ ત્યારે સંઘર્ષ સામે સજાવેલા હથિયાર જરા હેઠાં મૂકી દેવાતા હોય છે કે ચાલો હમણાં સલામતી છે માનસિક-બંદૂક હવે જરા ખૂણે મૂકો. તો સાથે સાથે આપણે જ્યારે હથિયાર હેઠાં મૂકીને બેઠાં હોઈએ ત્યારે બ્રેન જરા વધુ સંવેદનશીલ હોય તે સ્વાભાવિક છે. તો આવા સમયે જરાપણ અણસાર આવે જોખમનો, બ્રેન તરત આપણને સચેત કરતું દુઃખ આપતું કે સંભવિત દુઃખનો અણસાર આપતું કોર્ટીસોલ(cortisol) નામનું ન્યુરોકેમિકલ સ્રાવ કરે છે. આવા સમયે પ્રેમીને કે સાથીદારને બ્લેમ કરવા માંડીએ તો પરિસ્થિતિ ખરાબથી વધુ ખરાબ તરફ ગતિ કરવા માંડે છે. મતલબ પ્રેમ વધુને વધુ દુઃખદાયી બનવા લાગે છે.

દાખલા તરીકે એક હરણ એના ટોળામાં આરામથી ઘાસ ચરતું હોય છે. એને ખબર હોય છે કે કોઈ જોખમ આવશે; કોઈ શિકારી પ્રાણી આવશે તો બીજા હરણ તરત ચેતવશે. એટલે તે આરામથી બેફીકર થઈ ઘાસ ચરવાની મજા માણતું હોય છે. સલામત અને સુરક્ષિત હોવાની લાગણી ઓક્સિટોસીનને લીધે અનુભવાય છે. આમ કાયમ ઓક્સિટોસીનની મજા મારવાનું કોને નાં ગમે? પણ મેમલિયન બ્રેન તે માટે ડિઝાઇન પામેલું નથી. અચાનક પેલાં બેફીકર હરણને ચરતું છોડી એને જોખમમાં મૂકી બીજા હરણ આગળ વધી જતાં હોય છે. ટોળું આગળ વધી જતા એકલું પડેલું હરણ કોર્ટીસોલ સ્રાવ વધતાં થોડું ચિંતાતુર થઈ જશે પણ એની આ દુઃખદાયી લાગણી બદલ એના સાથી હરણોને બ્લેમ કર્યા વગર તરત પોતાના થોડીવાર માટે હેઠાં મૂકેલા હથિયાર ઊચકી લેશે મતલબ એલર્ટ થઈ જશે અને ફરી હથિયાર હેઠાં મૂકવાની પળો મળે તેની રાહ જોશે.

ધારી લો કે આપણે વાનર છીએ. વાનરોની એક બહુ મોટી ખાસિયત હોય છે બે ભેગાં થાય એટલે વિશ્વાસ સંપાદન કરવા ગૃમીંગ કરવાનું શરુ. એકબીજાના વાળ ફંફોસીને પરોપજીવી શોધી સીધા મોઢામાં. આમાં પ્રેમ અને વિશ્વાસ સંપાદન કરવાનો મુખ્ય હેતુ હોય છે. આ પ્રેમ દર્શાવવાની એમની આગવી રીત છે. હવે ટોળાનો કોઈ આપખુદ આવીને આપણને ધમકાવે ત્યારે આપણે વિચારીએ કે આપણો સાથી આપણને મદદ કરે આપણી પડખે ઊભો રહે તેવી આશા રાખીએ. પણ દર વખતે એવું બને નહિ. આપણે જેનું ગૃમીંગ કરતા હોઈએ તે મેદાન છોડી ભાગી પણ જાય આપણને એકલાં મૂકીને અને આપણે પેલાં આપખુદ સામે જાતે જ પોતાનું રક્ષણ કરવું પડે. ત્યાર પછી આપણે હવે શું કરીશું? વાનર હોઈશું તો નવો સાથીદાર શોધી લઈશું.

પણ આપણે માનવો બીજા મેમલ્સની કમ્પેરીજનમાં બહુ કૉમ્પ્લેક્સ સામાજિક વ્યવસ્થા ધરાવીએ છીએ કેમકે આપણી પાસે બીજા મેમલ્સની સરખામણીએ બહુ મોટું વિચારશીલ મગજ છે. મોટાભાગના ચિમ્પેન્ઝી એકાદ આંગળી કે અંગૂઠા ગુમાવી ચૂકેલા હોય છે કારણ આસપાસ ફરતા ખોટાનો વિશ્વાસ રાખી પેલાં એલર્ટ-હથિયાર હેઠાં મૂકીને ફરતા હોય. એટલે ઘણી વખત આપણો પાર્ટનર મુશ્કેલીમાં મદદ કરવા બાજુમાં ઊભો હોય; ઘણી વખત નાં પણ ઊભો હોય. એટલે આપણે ઓક્સિટોસીન આનંદ કાયમ માણવા મળે તેવું ઇચ્છતા હોઈએ છીએ પણ અચાનક હકીકતનું ભાન થાય છે કે આપણો સાથીદાર એની પોતાની અંગત જરૂરિયાતો સહિત કંઈક અલગ વ્યક્તિ છે. ત્યારે ઓક્સિટોસીન લેવલ નીચે જાય છે અને કોર્ટીસોલ લેવલ ઉંચે જાય છે; અહીં પ્રેમ પીડા આપે છે. અને પ્રેમ પીડાદાયક બને ત્યારે આપણે શું કરીશું?

આપણે બચપણ કે યુવાનીમાં આસપાસ જે જોયું હશે, બીજા લોકોને આવા સમયે જે રીતે વર્તણૂક કરતા જોયા હશે તે જાણે અજાણે નિરીક્ષણ કર્યું હશે અને તે નિરીક્ષણ બ્રેનમાં મિરર ન્યુરોન્સ એક્ટીવેટ કરીને બ્રેનમાં એક નાની નાની પગદંડીઓ બનાવતું હોય છે તે પ્રમાણે આપણે આવા સમયે વર્તન કરતા હોઈએ છીએ. દાખલા તરીકે પ્રેમ પીડા આપે ત્યારે પતિ-પત્ની જે એકબીજા ઉપર બ્લેમ કરતા હોય તે ઘરમાં નાના બાળકો જાણે અજાણે જોતા હોય અને તે પ્રમાણે એમના બ્રેનમાં પાથવે બનતા જતા હોય છે. જ્યારે પ્રેમ તેમને પીડા આપે ત્યારે તેઓ પણ તે રીતે જ વર્તન કરતા હોય છે. છતાં જરૂરી નથી કે તેવું જ વર્તન રીપીટ થાય. આપણે ઘણું બધું આસપાસનું નિરીક્ષણ કરીને કંઈક નવું ભણીને, શીખીને, નવું વિચારીને નવા ન્યુરલ રસ્તા બનાવી શકીએ છીએ.

કોર્ટીસોલને મેનેજ કરવાનું અઘરું પડતું હોય છે એના બદલે સાથીદાર હમેશાં આપણે ખુશ રાખે તેવું ઇચ્છવું વધુ સહેલું છે. પણ આ અપેક્ષા કાયમ પૂરી થાય તે જરૂરી નથી એટલે અસ્વસ્થ બની જવાતું હોય છે. એકબીજામાં સમાઈ જવાની મહેચ્છા ન્યુરોકેમિકલ ધક્કો, પ્રેરણા, લાગણીનો આવેગ, આવેશ, ઓચિંતો હડસેલો છે, એ સિદ્ધ નાં થાય, એમાં સફળતા ના મળે તો કશું સમાપ્ત થઈ જતું નથી.

कहा चला ए मेरे जोगी, जीवन से तू भाग के

किसी एक दिल के कारण, यूँ सारी दुनिया त्याग के

छोड़ दे सारी दुनिया किसी के लिए

ये मुनासिब नहीं आदमी के लिए

प्यार से भी जरूरी कई काम हैं

प्यार सब कुछ नहीं जिन्दगी के लिए

तन से तन का मिलन हो न पाया तो क्या

मन से मन का मिलन कोई कम तो नहीं

खुशबू आती रहे दूर ही से सही

सामने हो चमन कोई कम तो नहीं

चाँद मिलता नहीं, सब को संसार में

है दिया ही बहोत रोशनी के लिए

कितनी हसरत से तकती है कलियाँ तुम्हें

क्यों बहारों को फिर से बुलाते नहीं

एक दुनियाँ उजड़ ही गई है तो क्या

दूसरा तुम जहाँ क्यों बसते नहीं

दिल ना चाहे भी तो साथ संसार के

चलाना पड़ता है सब की ख़ुशी के लिए

પ્રેમીજનનાં સાથ સહકાર, સોબત, સાન્નિધ્ય, સમીપતા વડે મળતી સલામતીનો આનંદ ઉઠાવતી વખતે આપણા આંતરિક જોખમ સૂચક વ્યવસ્થા(internal threat-detector) પ્રત્યે જવાબદાર રહેવું કે જેના માટે આપણું બ્રેન આકૃતિ પામેલું છે.

પ્રીત કિયે સુખ હોય, પ્રીત કિયે દુઃખ પણ હોય.

કાબે અર્જુન લુટીયો વોહી ધનુષ વોહી બાણ

સમય સમય બલવાન, નહિ મનુષ્ય બલવાન કાબે અર્જુન લુટીયો, વહી ધનુષ વહી બાણ.

યાદવોનો અંદરોઅંદર લડીને સર્વનાશ થઈ ચૂક્યો હતો. અર્જુનને સમાચાર મળી ચૂક્યા હતા. અર્જુન પુરપાટ એના પ્રિય સખા કૃષ્ણને મળવા દ્વારકા તરફ ધસી રહ્યો હતો. રસ્તામાં અંદરોઅંદર લડાવી મારવાની માનસિકતા કહેવાય તેવા નારદજી મળ્યા. એમણે અર્જુનને ચેતવ્યો હતો કે કાલે કૃષ્ણ મળે તો સ્પર્શ કરતો નહિ પછી કહેતો નહિ કે તને ચેતવ્યો નહિ, જો કૃષ્ણને સ્પર્શ કરીશ તો એવું બનશે કે મહાન ભારતવર્ષની મહાન જાતિ હમેશાં તને યાદ કરશે, ૫૦૦૦ વર્ષ પછી કેજરીવાલ નામનો આમ આદમી મહાન ભારતીયોનું અસ્પૃશ્ય(સફાઈમાં શરમ)રહેલું ઝાડુ હાથમાં લઈને કોઈ મહારથીને હરાવશે ત્યારે તારું નામ શરમજનક સ્થિતિમાં લેવામાં આવશે.

નારદ તો સુચના આપી જતા રહ્યા. અર્જુન ભાગ્યો, એના પ્રિય સખા, ફ્રેન્ડ, ફિલોસોફર અને ગાઈડ મુશ્કેલીમાં હતા. એક વૃક્ષ નીચે પગમાં કોઈ અજાણ્યા શિકારીએ ભવિષ્યના ભગવાનને પશુ સમજી પગમાં મારેલા બાણને લીધે અત્યંત લોહી વહી જવાથી મરણતોલ હાલતમાં હતા. ભવિષ્યમાં અજરાઅમર તરીકે લાખો વર્ષ પૂજાતા રહેવાના હતા, પણ હાલ મરણાસન્ન હતા તેવા કૃષ્ણને મળવા અર્જુન આતુર હતો. આ અર્જુન મહાભારતનો અદ્વિતીય અજેય યોદ્ધો, એના સારથિ સલાહકાર કૃષ્ણ જેના લીધે, જેમની વાતો લખીને ભારતને ભવિષ્યમાં ૫૦૦૦ વર્ષ પછી પણ મહાન પદ્મશ્રી એવોર્ડ વિજેતા તત્ત્વચિંતકો મળવાના હતા, એ કૃષ્ણને છેલ્લી વાર મળવા દોટ મૂકી રહ્યો હતો.

કૃષ્ણ ઘાયલ પગને બીજા પગ પર ચડાવીને વૃક્ષ નીચે બેઠા હતા. સર્જરી કરીને ટાંકા લઈને બચાવી લે તેવા શુશ્રુતને જન્મ લેવાને હજુ ઘણી વાર હતી. કૃષ્ણ અર્જુનને જોઈ હરખાઈ ગયા કહે મને છેલીવાર સરસ મજાનું હગ(આલિંગન) આપી દે. અર્જુનને નારદની સૂચના યાદ હતી તેણે સ્પર્શ કરવાની એજ યુજુઅલ ભારતીયની જેમ ના પાડી દીધી ભવિષ્યમાં તો ભવિષ્યમાં પણ બદનામ થવાનું ના પાલવે. કૃષ્ણ પણ ચાલાક હતા કહે કોઈ વાંધો નહિ ખાલી તારા બાણ વડે મારા આ ‘ઘા’ ને જરા ખોતરી આપ બહુ ખંજવાળ આવે છે. અર્જુનને થયું ક્યા જાતે સ્પર્શ કરવાનો છે? એના બાણ વડે પારધી વડે કરાયેલા ઘા ને ખોતરી આપ્યો. બસ એટલામાં કૃષ્ણ એમની રમત રમી ગયા.

યાદવોનો એડલ્ટ પુરુષવર્ગ તો નાશ પામી ચૂક્યો હતો. બાળકો અને યાદવોની વિધવાઓને લઈને અર્જુન હસ્તિનાપુર તરફ જઈ રહ્યો હતો. એનું અજેય ગાંડીવ એની પાસે હતું. પણ રસ્તામાં કાબા જાતિના લુટારુ મળી ગયા અને અર્જુનને લુટી ગયા. કહેવાય છે બાણ વડે કૃષ્ણના ઘાવને ખોતરતા માયાવી કૃષ્ણે અર્જુનના બાણમાંથી રહસ્યમય શક્તિઓ શોષી લીધી હતી હવે બાણ કોઈ કામનું રહ્યું નહોતું. સમય બળવાન છે માણસ નહિ. કૃષ્ણની આ શીખ આપણે હજુ યાદ રાખતા નથી.

કાબાનો તળપદી ભાષામાં એક અર્થ ચતુર પણ થાય છે. નરેન્દ્ર મોદી રાજકારણમાં કાબો ગણાય છે તો અર્જુને કાબાને પછાડ્યો કે તુચ્છ ગણાતા એવા કાબા કેજરીવાલે મોદી જેવા મહારથી અર્જુનને લુટી લીધો દિલ્હીની ચૂંટણીમાં કહેવું મુશ્કેલ છે. પણ એક વાત ચોક્કસ છે કે હવે જનતા બહુ હોશિયાર થઇ ગઈ છે, તમારી રેલીઓમાં આવશે, તમારો દારુ પી જશે, તમારી વહેચેલી ભેટ સોગાદો ખાઈ જશે પણ વોટ તો એના ગમતાને જ આપશે. હું તો કાયમ લખતો હોઉં છું કે તમારા ન્યુરોન્સ ઉપયોગમાં લો, એને જાગૃત કરો આ નેતાઓ વચનો આપે તેના પર ભરોસો કરશો નહિ, એ પછી કેજરીવાલ હોય કે મોદી.

કાળા નાણા અને ભ્રષ્ટાચારને મુદ્દે તમામ નેતાઓ વચનો આપતા હોય છે. પણ પ્રજાએ સમજી લેવું જોઈએ કે આ ઠાલાં વચનો જ છે. કરપ્શન આપણી સંસ્કૃતિ છે. કરપ્શન ઈઝ સર્ક્યુલેટેડ ઇન અવર બ્લડ. મને મારું કરપ્શન જરાય દેખાય નહિ સામેવાળાનું જ દેખાય તે હકીકત છે. સવારે પહેલા ઉઠીને ભગવાન સામે પ્રસાદ ચડાવી પ્રાર્થના કરીને આપણા ભ્રષ્ટાચારની શુભ સવાર શરુ થાય છે ત્યાં દેશમાંથી કરપ્શન દૂર કરવાની કે થવાની આશા રાખશો જ નહિ અને એવી આશા કોઈ બંધાવે તો માનશો જ નહિ. આમ આદમીથી માંડીને અંબાની સુધીના આપણે સહુ કરપ્શનમાં રચ્યા પચ્યા જ રહીએ છીએ. કરપ્શનનો એક જ ઉપાય છે તેને કાયદેસર બનાવી દો.

મોદી બહુ સારા રાજકારણી છે, હવે સારા રાજકારણીની વ્યાખ્યા દરેકની અલગ હોય તે વાત જુદી છે. પ્રેમ અને યુદ્ધમાં બધું વાજબી છે એ મુજબ ચૂંટણી જીતવી એક જાતનું યુદ્ધ જ છે. અને એ યુદ્ધ જીતવા બધા રાજકારણીઓ બધું ગેરવાજબી કરતા હોય છે, જે વાજબી ગણાતું હોય છે. પણ દરેકની એક લીમીટ હોય તેમ ગેરવાજબી કરવાની પણ એક લીમીટ હોય. ભાજપને અઢળક વોટ મળ્યા તેમાં ભાજપની સફળતા કરતા કોંગ્રેસની નિષ્ફળતા વધુ કામ કરી ગઈ હતી. પ્રજાને કોઈ વિકલ્પ જોઈતો હતો અને અને ભાજપા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ જડતો નહોતો. એમાં મોદીના કરિશ્મા કરતા કરિશ્મા ગુમાવી ચૂકેલી કોંગ્રેસની નેતાગીરી વધુ જવાબદાર હતી.

પક્ષ મહાન એના કાર્યકરોથી હોય છે. આખી જીંદગી જાત ઘસી નાખી હોય પક્ષ માટે એવા પક્ષના નિષ્ઠાવાન પાયાના કાર્યકરો અને પાયાના નેતાઓની અવગણના કરવી અને કદી વફાદાર રહેવાના નાં હોય એવા પાટલી બદલુઓને ફક્ત ચૂંટણી જીતવાનો એજન્ડા લક્ષમાં રાખી માથે ચડાવીએ તો લાંબા ગાળે બહુ મોટું નુકશાન કરે જ. જેમ સારો અર્થશાસ્ત્રી સારો વડાપ્રધાન સાબિત થતો નથી તેમ સારી પોલીસ ઓફિસર ચૂંટણીજીતું સાબિત થાય તે જરૂરી નહોતું. કિરણ બેદી જરૂર સારું કામ કરી શક્યા હોત પણ સારું કામ કરવા માટે સત્તા પર આવવું પણ જરૂરી હતું. અને તે માટે ચૂંટણી જીતવું જરૂરી હતું. આખી જીંદગી ઉચ્ચ પોલીસ ઓફિસર તરીકે કામ કર્યું હોય એટલે સ્વાભાવિક તોછડાઈ અને આપખુદ હોય. મોદી ભલે ભાષણો કરતા અતિશય નમ્ર લાગતા હોય એમની તોછડાઈ અને આપખુદ વલણ તો એમની સાથે રોજ કામ કરતા લોકોને જ ખબર હશે. પણ તે ગ્રેટ અભિનેતા છે. અને એ પણ હકીકત છે કે આપખુદ બન્યા વગર નીચેના માણસો પાસે તમે જરૂરી કામ લઈ પણ નાં શકો.

ખેર! અમે નાના હતા ત્યારે ઉતરાણ ઉપર હું જોતો કે અમુક પતંગ આકાશમાં એટલા બધા ઉંચે હોય કે કપાયા પછી વધુ ને વધુ ઉપર જતા હોય. અમારો મિત્ર રાજુ બ્રહ્મભટ્ટ કહેતો કે આ પતંગ બીનહવામાં જાય છે. મતલબ હવા નાં હોય તેવા આકાશના ઉપરના ભાગે જતો જાય છે. હવે ભાગ્યેજ ધરતી પર પાછો આવે. એટલે પતંગ એટલો બધો દોર છોડીને ઉંચો ચગાવવો નહિ કે કપાયા પછી બીનહવામાં જતો રહે. પ્રજાએ વોટ આપ્યા છે છાપરે ચડી પતંગ બીનહવામાં ચગાવવા માટે નહિ. પ્રજાએ વોટ આપ્યા છે ધરતી સાથે જોડાયેલા રહીને આમ આદમીના કામ કરવા માટે, આમ આદમીની વ્યથા સમજી એમને જીવવા સહારો આપવા માટે.

આમ આદમીનું કામ કરવા થોડા વિશિષ્ટ આદમી બનવું જરૂરી છે. આશા રાખીએ મોદી જરા છાપરેથી નીચા ઊતરે અને કેજરીવાલ થોડા વિશિષ્ટ બને. બંને માટે ભારતની જનતાને બહુ મોટી આશાઓ છે. એમાં બંને ખરા ઊતરે તેવી શુભેચ્છાઓ..

કાળા મરી: ભક્તિસંપ્રદાયે ભારતની ઘોર ખોદી છે. કોઈના પ્રશંસક બનવું જરાય ખોટું નથી પણ ભક્ત અને તે પણ અંધ ભક્ત બનવું તે ભક્ત અને એના ભગવાન બંને માટે નુકશાનકારક છે.

ઠંડી કાતિલાના

ઠંડી જુવાનીમાં ઓછી લાગે ઘડપણમાં વધુ લાગે. પૃથ્વીના ઉત્તર ગોળાર્ધ તરફ જેમ જેમ આગળ વધતા જાઓ તેમ શિયાળામાં ઠંડી વધુ ને વધુ લાગતી જાય. એટલે વડોદરા કરતાં અમદાવાદમાં ઠંડી વધુ લાગે અને ડીસામાં એનાથી પણ વધુ લાગે. અમારે અહિ ન્યુ જર્સી કરતા ફક્ત ૪૫ માઈલ ઉપર ન્યુયોર્ક શહેર હશે પણ ન્યુ જર્સી કરતાં ન્યુયોર્કમાં ઠંડી વધુ હોય. ઠંડી વધુ અને ઓછી લાગવાનાં અનેક ભૌતિક, ભૌગોલિક અને શારીરિક કારણો હોઈ શકે છે. માનવ શરીરમાં અનુકૂલનની અદ્ભુત ક્ષમતા હોય છે. માનવી અતિશય ગરમીમાં અને અતિશય ઉત્તર ધ્રુવની ઠંડીમાં પણ રહી શકે છે. બીજા પ્રાણીઓ આવું અનુકૂલન કરી શકતાં નથી. બીજાં પ્રાણીઓ તો એમનો ભૌગોલિક વિસ્તાર ગુમાવે તો પણ સર્વાઈવ થઈ શકતાં નથી, જ્યારે માનવી ઉત્તર ધ્રુવ થી માંડી દક્ષિણ ધ્રુવ સુધી વસી ચૂક્યો છે.

મારું ગામ માણસા અમદાવાદ થી ઉત્તરમાં ૬૦ કિલોમીટર દૂર હતું તો વડોદરાથી માણસા શિયાળામાં આવતા સંબંધીને ઠંડી વધુ લાગતી. તે સમયે મને નવાઈ લાગતી. શરીરની અનુકૂલન ક્ષમતા અદ્ભુત છે માટે તમે જેટલું વાતાવરણથી ટેવાઈ જવાની હિંમત ધરાવો તેટલું શરીર અનુકૂળ થઈ જતું હોય છે. છતાં ઉંમર વધતાં એમાં ગરબડ થઈ જાય છતાં મને એક પ્રશ્ન થાય છે કે ઉત્તર ધ્રુવમાં રહેતાં લોકો ઘડપણમાં ક્યાં જતાં હશે?

શ્વેત કરતાં અશ્વેત લોકોને ઠંડી વધુ લાગતી હોય તેવું પણ જોયું છે. અનુકૂલન પણ બે પ્રકારનું હોઈ શકે એક તત્કાલીન અને બીજું જિનેટિક. એટલે અશ્વેત લોકો જિનેટિકલી ઠંડી માટે ઓછાં ટેવાયા હોય તેવું લાગે છે. એટલે અહિ શિયાળામાં અને બરફ વર્ષા વખતે શ્વેત લોકો આરામથી થોડા ઓછા કપડાંમાં ફરતાં હોય ત્યારે અશ્વેત લોકો અઢળક કપડાં ચડાવીને ફરતાં જોવા મળે છે.

પૃથ્વીના ઉત્તર ગોળાર્ધમાં રહેતાં યુરોપ, ચાઈના અને નૉર્થ અમેરિકન લોકો વધુ ગોરા હોય છે જેમ વિષુવવૃત તરફ જતાં જાઓ તેમ લોકો વધુ ને વધુ અશ્વેત જોવા મળે છે. એટલે સામાન્યતઃ ગોરા લોકોને ઠંડી ઓછી ગરમી વધુ લાગે તો અશ્વેત લોકોને ઠંડી વધુ અને ગરમી ઓછી લાગે. મૂળ ઠંડા પ્રદેશોમાં રહેતાં લોકો ગોરાં વધુ હોય અને ગરમ પ્રદેશોમાં રહેતાં લોકો કાળા વધુ હોય. ગરમ પ્રદેશોમાં સૂરજ મહારાજની ઉપસ્થિતિ વધુ હોય છે જ્યારે ઠંડા પ્રદેશોમાં સૂરજ મહારાજની હાજરી ઓછી હોય છે. એટલે જ્યાં સૂરજ મહારાજ વધુ પડતા રહેતા હોય ત્યાં સૂરજ મહારાજ ચામડી દ્વારા શરીરમાં વધુ ઘૂસી કેન્સર જેવું જીવલેણ નુકશાન નાં કરે માટે મેલેનીન કલર-પીગમેન્ટ ચામડી ઉપર વધુ વિકસ્યા હોય એટલે માનવી કાળો દેખાય. તો ઠંડા પ્રદેશોમાં આમેય સૂરજદાદા વધુ રહેતા નાં હોય ત્યાં લોકોમાં ચામડી ઉપર કલર પીગમેન્ટ ઓછાં વિકસે જેથી દાદા શરીરમાં વધુ ઘૂસ મારી શકે અને વિટામિન ડી ની ઊણપ પૂરી કરી શકે, તો આવા લોકો ગોરા વધુ દેખાય. એટલે કાળા લોકો કદરૂપાં અને ગોરા લોકો રૂપાળા તેવી આપણી સરેરાશ માન્યતા સરસર ગલત છે.

હવે કલર પીગમેન્ટ ઓછા ધરાવતા ગોરા સ્વાભાવિક ગરમ પ્રદેશમાં આવી જાય તો એના શરીરમાં સૂરજદાદા વધુ ઘૂસી જાય તો એને ગરમી વધુ લાગવાની જ છે. વિટામિન ડી ની ઊણપ પૂરી કરવા ઠંડા પ્રદેશોમાં રહેતા ગોરા લોકો ઉનાળામાં સૂર્ય જેટલો શરીરમાં ચામડી દ્વારા વધુ ઘૂસે તેટલો વધુ સારો માની નહિવત્ કપડા પહેરીને ફરતાં હોય છે જે આપણને નિર્લજ(લાજ-શરમ વગરનાં) લાગતાં હોય છે. ઉનાળામાં ગોરા લોકો દરિયા કિનારે બીચ પર ઓછામાં ઓછાં કપડા પહેરી પડી રહેતાં હોય તેનું મુખ્ય કારણ સૂર્યના કિરણો વધુ ને વધુ શરીરમાં અંદર લેવાની માનસિકતા હોય છે. એમાં કોઈ શરીર પ્રદર્શન કે સેક્સુઅલ વૃત્તિ હોતી નથી. બાર મહિનામાં માંડ બે મહિના સૂર્ય દેખાયો હોય એટલે વધુ ને વધુ એનો ઉપયોગ કરી લેવો તે માનસિકતા હોય છે. પણ આપણને શિયાળામાં આશરે છ મહિના પગની પાની પણ નાં દેખાય તેવા સંપૂર્ણ કપડા પહેરી ફરતી ગોરી પશ્ચિમની નારી દેખાતી નથી પણ બેત્રણ મહિના ઓછાં કપડાં પહેરી ફરતી નિર્લજ નારી જ દેખાતી હોય છે. આપણે ત્યાં તડકો નીકળે ત્રાસી જવાય છે જ્યારે અહીં તડકો નીકળે વેધર ઉત્તમ છે તેવું માની લોકો ખુશ થઈ જતાં હોય છે અને ઓછાં કપડાંમાં દોડવા માંડતા હોય છે.

આપણે ત્યાં ૧૫ ડિગ્રી તાપમાને ઠંડી લાગવા માંડતી હોય છે ૯ ડિગ્રી તાપમાને એનો કાતિલ અનુભવ થવા લાગતો હોય છે. અહિ અમે માઈનસ ૧૫ ડિગ્રી સુધી આરામથી સહન કરી લેતાં હોઈએ છીએ એમાં કોઈ ધાડ મારતા નથી. એનું મુખ્ય કારણ એ હોય છે કે રોજનું રહ્યું તો એની તૈયારી પણ રોજની હોય છે. આપણે ત્યાં આટલી ઠંડી પડે નહિ તો આપણે ત્યાં એનો સામનો કરવાની તૈયારી પણ સ્વાભાવિક હોય નહિ. હું ગુજરાતમાં હતો ત્યારે શિયાળામાં બાઈક ઉપર જવું હોય ત્યારે જ સ્વેટર વગેરે પહેરતો. બાકી એક સારું સ્વેટર કે ગરમ જૅકેટ ખરીદવાનું પણ યાદ આવતું નહિ. જ્યારે અહિ એના માટે પૂરતી તૈયારી હોય છે. ઉનાળા માટે અલગ કપડાં અને શિયાળા માટે અલગ કપડાં. જરૂરિયાત બધું શીખવી દેતી હોય છે. તો ડીઝાસ્ટર મૅનેજમેન્ટ પણ એટલું જ સજ્જ હોય તે સ્વાભાવિક છે. બરફ વર્ષા થવાની હોય તે પહેલા એની સચોટ કલાક મિનિટ સાથેની આગાહી મુજબ એનો સામનો કરવાની તૈયારી પણ એટલી જ હોય છે. રોડરસ્તા પર મીઠું છંટાઈ જાય. બરફ પડતો હોય અને અમુક જગ્યાએ એને ઉલેચવાનાં વાહનો ફરતાં થઈ જાય. સરકારી તંત્ર અને લોકો પણ એટલાં જ સજ્જ હોય એટલે જનજીવન જરાય ખોરવાય નહિ. લોકો આરામથી કામ પર જતાં રહે. અમેરિકા તો એનું એજ છે પણ નૉર્થ અમેરિકાના રાજ્યો બરફ વર્ષા સામે નીપટાવી લેવા સજ્જ હોય તેટલાં સાઉથ અમેરિકાના ફ્લોરીડા કે ટેક્સાસ જેવા રાજ્યો સજ્જ નથી હોતાં. કારણ સાઉથનાં આવા રાજ્યોમાં ભાગ્યેજ બરફ પડતો હોય.

એક જાડું સ્વેટર જેવું કપડું પહેરવું તેના કરતાં બે પાતળા કપડાં ઠંડીને વધુ રોકી શકે. ઠંડીથી બચવા શરીર ઉપર કપડાના પડ વધારે એટલી ઠંડી વધુ સારી રીતે રોકી શકીએ. શિયાળામાં મારી સાથે જૉબ કરતા હતા તે અમદાવાદના જ્યોતિન્દ્ર્કાકા કમરથી નીચે ઉપરાઉપરી પાંચ કપડાના લેયર ચડાવે અને કમરથી ઉપર પણ એટલાં જ લેયર હોય. પૂછીએ એટલે પાછા ગર્વથી ગણી પણ બતાવે. અમે બધા ખૂબ હસતા. કમરથી નીચે એટલાં બધા લેયરની ખાસ જરૂર પડે નહિ.

અહીંના મકાનોની બાંધણી પણ ઠંડીને બહાર જ રોકી રાખે તેવી હોય છે. પ્લિન્થ લેવલ પછી આખું મકાન લાકડાનું જ હોય છે. દીવાલો પણ લાકડાની. લાકડું પણ આર્ટીફીસીયલ દેશી ભાષામાં કહીએ તો ભુસાનું બનાવેલું હોય. કંકાસીયો પતિ દીવાલમાં મુક્કો મારે કે કજીયાળી પત્ની ગુસ્સામાં દીવાલમાં માથુ પછાડે તો ભુસમાથી બનેલા પાટિયાની દીવાલમાં ગોબો પડી જાય. પણ અહીંના ઘર પેટીપૅક કોમ્પેક્ટ હોય છે. બારી બારણાં એકદમ સજ્જડ બંધ રહી શકે. છતાંય આપણા ગુજરાતીઓ બારીઓની ફ્રેમ અને દીવાલ જોડે સાંધો હોય ત્યાં તમામ જગ્યાએ લાંબી લાંબી ટેપ મારી દેતા હોય છે. મકાન લગભગ સેન્ટ્રલ ઓટોમેટીક હિટીંગ સિસ્ટિમ ધરાવતાં હોય. તમારે ફક્ત તાપમાન કેટલું જોઈએ તે સેટ કરી દેવાનું. ઘર બંધ કરીને જઈએ ત્યારે પણ પાણીની પાઈપોમાં પાણી થીજી નાં જાય તેટલું તાપમાન તો સેટ કરીને જ જવું સારું.

અહિ હજુ તાપમાન ફેરનહીટમાં મપાય છે. ૩૨ ફેરનહીટ એટલે ૦ સેલ્સિયસ. એટલાં તાપમાને પાણી બરફ બની જાય. હવે ૦ ફેરનહીટ એટલે -૧૭.૭૭ સેલ્સિયસ. દેશમાંથી પહેલીવાર આવો ત્યારે પ્રથમ શિયાળો ખૂબ ઠંડી લાગે પછી ટેવાઈ જવાય. બરફ વર્ષા પહેલીવાર જોઇને ખૂબ આનંદ સાથે અચરજ પણ થાય. બરફમાં ચાલવામાં અને કાર ચલાવતા ખૂબ ધ્યાન રાખવું પડે. તાજાં પડેલા બરફમાં તમે ચાલો તો ગબડી નાં જાઓ. પણ બરફ થોડો ઓગળે રોડ રસ્તા પર એનું પાણી રેલાય અને પછી પાછું થીજી જાય તેમાં ચાલ્યા તો ગયા સમજો. કારણ આ રેલાયેલું પાણી થીજી જાય એટલે રોડ રસ્તા પર કાચ જેવું પારદર્શક પડ બની જાય નીચે રોડ રસ્તો સરસ દેખાય. આપણને લાગે સારો રસ્તો છે પણ ઉપરનું કાચ જેવું લીસું પડ તમને ગબડાવી દે. હું નવ વર્ષનો અનુભવી હતો છતાં ગબડી ગયેલો ને હાથે ફ્રેક્ચર થઈ ગયેલું. સવારે જે.એફ.કે. હોસ્પિટલમાં ગયા ત્યારે નર્સ કહે બે કલાકમાં આ નવમો કેસ છે.

ઘડપણમાં ઠંડી વધુ લાગે તેનું મુખ્ય કારણ ઉંમર વધતાં આપણી ચયાપચય ક્રિયા મંદ પડી જવાથી પોષક તત્વોનું દહન બરોબર થઈ શકતું નથી જેથી જરૂરી એનર્જી-ગરમી મળે નહિ. એમાં ચયાપચય માટે થાઈરોઈડ હૉર્મોન બહુ મોટો ભાગ ભજવતું હોય છે. થાયરોઇડની તકલીફ હોય એને ઠંડી બહુ લાગે તો ગરમી પણ બહુ લાગે. ઉંમર વધતાં થાઈરોઈડની તકલીફ પણ થતી હોય છે. અકારણ ઠંડી વધુ લાગતી હોય તો થાઈરોઈડ ચેક કરાવી લેવું સારું. એટલે અહીં વૃદ્ધ થતા જતા લોકો દક્ષિણનાં ફ્લોરીડા તરફ મુવ થઈ જતાં હોય છે. ફ્લોરીડા રિટાયર લોકોના સ્ટેટ તરીકે જાણીતું છે.

ટૂંકમાં માનવ શરીરની વાતાવરણ મુજબ અનુકૂળ થઈ જવાની ક્ષમતા અદ્ભુત છે માટે અમે અહીંના માઈનસમાં તાપમાનના આંકડા મૂકી અમે કેટલા મજબૂત સહન શક્તિ ધરાવીએ છીએ તેવી ડંફાસો મારીએ તો બહુ મન પર લેવું નહિ, તમે ભારતમાં રહેતા મિત્રો અહીં આવો તો તમે પણ જરૂર ટેવાઈ જાઓ આવી કાતિલાના ઠંડીમાં..

   પ્યારા મિત્રો,

૨૦૧૦માં લખેલી નર્કારોહણ સિરીઝને ઈ-બુક તરીકે મૂકી રહ્યો છું. ગુજરાતી પ્રાઈડ(ગુજરાતી ઈ-બુક) નામની એપ્લીકેશનમાં આ પુસ્તક વાંચવા અને ડાઉનલોડ કરવા નિશુલ્ક મળશે. તમારા આઈફોન, આઈપેડ અને એન્ડ્રોઇડ ઉપકરણોમાં આરામથી આ એપ ડાઉનલોડ કરી વાંચી શકશો. આ એપમાં એના સંચાલક શ્રી. મહેન્દ્ર શર્મા દ્વારા ઘણા બધા પુસ્તકો મુકેલા છે. એમાં કરણઘેલો, સરસ્વતીચંદ્ર, પૃથ્વીવલ્લભ, સત્યના પ્રયોગો સાથે બીજા અનેક કીમતી પુસ્તકો છે.

Android Link : http://goo.gl/Cq1LgQ …… iPhone Link : http://goo.gl/5ZGSjG

ખાસ તો આ પુસ્તક વડીલ મિત્રો જેમણે મને નવું વિચારતાં શીખવ્યું છે તેવા શ્રી રશ્મિકાંત દેસાઈ, શ્રી સુબોધ શાહ, ડૉ શ્રી દિનેશ પટેલ તથા ડૉ શ્રી અમૃત હઝારી સર્વને સાદર સમર્પિત કરેલું છે.

એની ટૂંકી.

પ્રસ્તાવના

પ્યારા વાચક મિત્રો

પહેલું તો શરૂમાં જ કહી દઉં કે આ એક કટાક્ષ કથા માત્ર છે. કોઈની ધાર્મિક લાગણી દુભાવવાનો એમાં લેશમાત્ર હેતુ છે નહિ. બીજું આખી કથા વાંચ્યા પછી ખ્યાલ આવશે કે આ પુસ્તકનું નામ નરકારોહણ પણ કટાક્ષમાં જ લખાયેલું છે, એટલે નરકારોહણ ટાયટલ વાંચી એકદમ ઉત્તેજિત થઈ જવું નહિ.

મૂળ તો મેં નરકારોહણ નામની દસેક ભાગની સિરીઝ મારા બ્લોગમાં ૨૦૧૦માં લખીને મૂકી હતી. તે સમયે નેટ પર વાંચતા મિત્રોમાં આ સિરીઝ ખૂબ લોકપ્રિય પણ થયેલી. મૂળ આ પુસ્તકની થીમ કઈ રીતે ઉદભવી અને આ સિરીઝ લખવાનું મન કઈ રીતે થયું તે કહું. હું એકવાર મારી ફીજીયોથેરાપિસ્ટ ને ત્યાં ઊભો હતો મારી પછીની મુલાકાતનો દિવસ નક્કી કરવા. ત્યાં એક યુવાન ટીલાટપકાં વાળો પણ ઊભો હતો. રીસેપ્શન પર બેઠેલી છોકરીએ મને પૂછ્યું કે કયા દિવસની અપોઇન્ટમન્ટ આપું સંડે કે મન્ડેની? મેં હસતાં હસતાં કહ્યું સન્ડે હો યા મંડે રોજ ખાઓ અંડે. હું ખાલી મજાકમાં જ બોલ્યો હતો. પણ પેલાં કપાળમાં ટીલાટપકાં કરેલા ભાઈ બોલ્યાં તમારાં જેવાને લીધે અમને શાકભાજી સસ્તાં મળે છે. એમના કહેવામાં ઈંડા ખાવા અને ખાનાર પ્રત્યે એમનો જબરો તિરસ્કાર જણાઈ આવતો હતો. મેં એમની સાથે ચર્ચા કરવાનું ટાળ્યું હતું. એમના કહેવા મુજબ માંસાહારીઓ બધા નરકમાં જવાના.

મને પછી વિચાર આવ્યો કે માંસાહારીઓ બધા નરકમાં જવાના હોય તો ભારતમાં પ્રાચીન સમયમાં લગભગ બધા માંસાહારી જ હતા. આપણા પુરાણ પાત્રો પણ માંસાહારી હતા. વાલ્મીકિ રામાયણમાં ભગવાન રામ પણ હરણનાં શિકાર કરતા અને ભોજન રૂપે આરોગતા એવું સ્પષ્ટ લખેલું જ છે. માંસાહાર નોર્મલ હતો એવા તો અનેક પુરાવા વેદોમાં, પુરાણોમાં, મહાભારતમાં, મનુસ્મૃતિમાં અને બીજા ગ્રંથોમાં છે. એટલે મને વિચાર આવ્યો કે માંસાહારી એવા પુરાણ પાત્રોની મુલાકાત કહેવાતા નરકમાં લઈએ અને એમના ઈન્ટરવ્યું લઈએ અને એને એક કટાક્ષ કથાનું રૂપ આપી એક નવા સંદર્ભમાં કશું લખીએ. મૂળ તો રામ, કૃષ્ણ, બુદ્ધ, મહાવીર જેવા મહાન પુરુષો સ્વર્ગ-નર્ક વગેરેના મોહતાજ હોતા નથી. આવા પુરુષો જ્યાં ઊભા હોય ત્યાં સ્વર્ગ રચાઈ જતું હતું હોય છે. અરે નરકમાં ઊભા હોય તો ત્યાંથી નરક દૂર ભાગી જાય અને સ્વર્ગ રચાઈ જાય.

એટલે પ્રસ્તાવનામાં વધુ કશું લખ્યા વગર તમામ નેટ ઉપર વાંચતા મિત્રોનો ખુબ આભાર માની મને નરકમાં સાથ આપનાર વડીલ મિત્ર રશ્મિકાંત દેસાઈનો આભાર માની વિરમું છું.

: ભૂપેન્દ્રસિંહ રાઓલ. સ્ક્રેન્ટન, પેન્સિલ્વેનિયા. યુ.એસ.એ. brsinh11@gmail.com  phone +1 732 406 6937