કડવી ફાકી-૧

કડું, કરિયાતું, કાળી જીરી, લીમડાની અંતરછાલ બધું ભેગું કરીને બનાવેલી આ આયુર્વેદીક દવા જીર્ણજ્વર ઉતારવા ઉકાળીને પવાય છે. બહુ કડવું હોય છે ઝેર જેવું. ઝંડુ ફાર્મસીના મહાસુદર્શન ચૂર્ણમાં પણ આ બધી દવાઓ હોય છે. મહાસુદર્શન મારું પ્રિય ચૂર્ણ, સિઝન બદલાય અને તાવ જેવું લાગે અઠવાડિયું રોજ રાત્રે ફાકડો મારી જ લેવાનો. સ્વાસ્થ્ય માટે અમુક અમુક દિવસે આવી કડવી ફાકી મારવી જરૂરી છે. આયુર્વેદ પ્રમાણે જીર્ણજ્વર એક્ ક્રોનિક ફીવર જેવું કહેવાય. આવા તાવ જલદી ઉતરતા નથી. મેરા ભારત મહાન આવો જ એક જીર્ણજ્વર છે. લગભગ આપણ દરેક ભારતીયને હોય છે. મને પણ ખુબ ઉગ્ર રીતે વળગેલો હતો. જોકે આ તાવ હજારો વર્ષથી વળગેલો છે અને એટલે જ આપણે પલાંઠી મારીને બેસી ગયા છીએ કે આપણે તો મહાન હતા અને સર્વજ્ઞ હોવાનો દાવો તો પાછો ઉભો જ છે માટે હવે કશું કરવાનું છે નહિ. હું પણ આવો તાવ લઈને જ અમેરિકા પધારેલો હતો આપણા લેખકો અને પત્રકાર લેખકોએ અમેરિકાને જોયા વગર જ મારેલાં ગપ્પ સાચાં માની અમેરિકા એટલે સાવ રાક્ષસ હોય, સંસ્કાર અને સંસ્કૃતિવિહીન હોય તેવી છાપ લઈને ફક્ત ડોલરના ઝાડ ખંખેરવા મળશે તે આશામાં જ આવેલો. પણ અહી આવીને જુદું જ જોયું અનુભવ્યું વિચાર્યું કે મેરા ભારત મહાન ૧૦૦ ટકા હતું પણ હવે રહ્યું નથી. નથી રહ્યું તો કેમ પાછળ ગગડ્યું ? ફરી મહાનતા તરફ ગતિ કરવા એની દવા કરતા પહેલા બીમારી તો જાણવી પડશે કે નહિ ? બીમારી જાણ્યા વગર દવા શેની કરીશું ? એટલે મને મારી અલ્પમતિ જે દેખાય છે તે લખું છું. એમાં મારો કોઈ ઈરાદો નથી કે હું મારા દેશને વખોડું કે મારા દેશના બાંધવોની લાગણીઓ દુભવું. એક સમયે સૌથી જુની સંસ્કૃતિને નાતે અવ્વલ નંબરે આ દેશ હતો પણ હવે રહ્યો નથી. ફરી મારે અવ્વલ નંબરે એને જોવો છે. હવે નંબર વન હતો નંબર વન હતો એવા ગાણા ગાવાથી ફરી નંબર વન થઈ જવાતું નથી. ફરી નંબર વન બનવાની પહેલી શરત એ છે કે હાલ નંબર વન નથી તે પહેલા સ્વીકારવું પડશે. પછી હકારાત્મક બનો સારી બાજુઓ જુઓ એવા દંભી ગાણા ગાવાનું બંધ કરી બીમારીઓ જોવાનું શીખવું પડશે.   

કે ભારત શા માટે ગરીબ પછાત, વિકસિત નહિ પણ ધીમી ગતિએ વિકાસ તરફ આગળ વધતો દેશ છે ? નેતાઓને ફક્ત વિકાસની વાતો કરે એટલામાં ઢગલાબંધ વોટ મળે છે. હજુ તો વિકાસની વાતો કરવી પડે છે. છે ને કરુણતા ? શા માટે ૧૯૪૭ પહેલા સળંગ આઠસો વર્ષ ગુલામી કે ગુલામી જેવી દશા ભોગવવી પડેલી ? કેમ પરદેશી આક્રમણકારીઓ મનફાવે ત્યારે આવીને જીતી જતા હતા અને ભારતીયોને ગુલામી તરફ ઢસડી જતા હતા ? આ બધા અઘરા પ્રશ્નોના ઉત્તર મેળવવાનું બહુ કઠિન છે. ઉપર છલ્લા જવાબો સહુ આપશે પણ એના ઊંડા મૂળ સુધી જવાનું અઘરું કામ કોઈ નહિ કરે અને કોઈ ઉત્તર શોધવાનું કામ કરતા કદાચ આકરું કહી બેસે તો હજારો લાખો દેશભક્ત આત્માઓ તૂટી પડશે. તમને ખબર નથી કેટલો મહાન આપણો દેશ હતો ? સૌથી જૂની સંસ્કૃતિ અને આજે તો નુક્લિઅર પાવર અને સૌથી મોટી લોકશાહી ધરાવતો દેશ છે આપણો તે શું ખબર નથી ? એમાંય રિક્ષા ભાડા કરતા ઓછા ખર્ચે મંગળ ઉપર પણ ચડાઈ કરી આવ્યા. બહુ સારી વાત છે.    

અહીં કોઈને ક્રિટિસિઝમ ગમતું નથી, ગુણદોષવિવેચન કરીએ તો અહંકાર ઘવાય છે, લાગણીઓ વાતવાતમાં દુભાઈ જાય છે. જે પણ કહો તેનો તમારી સામે જ ઉપયોગ કરવામાં કાબેલ. આપણી ભૂલો કોઈ બતાવે તો એના જેવો કોઈ વેરી નહિ. ભારત સમજવા માટે સંપૂર્ણપણે મુશ્કેલ દેશ છે. હેમિંગ્વે કહે છે શું તમારે લેખક બનવું છે ? ક્યાં છે તમારા જખમ ? મેં કદી લેખક બનવાનું આયોજન કર્યું નહોતું પણ મારી પાસે મારા જખમ છે. મારી માતા, મારી ભારત માતા પાસે ઊંડા ઘાવ છે, ઘણા ગંભીર અને દૂઝતા ઘાવ. લોહી નીંગળતી ભારત માતા જોઈ એનો કયો પુત્ર કશું બોલ્યા વગર અમસ્તો જોઈ રહે ? જિંદગીની લાંબી મેરેથોન હરીફાઈમાં દુનિયાના અમુક સમાજ ઍડ્વાન્સ બની ગયા છે અને અમુક સાવ પછાત રહી ગયા. શું આની પાછળ કોઈ સ્પષ્ટ શકાય તેવી પૅટર્ન હશે ? આ મુદ્દો ઇતિહાસ, મનોવિજ્ઞાન, આસપાસનું વાતાવરણ, સમાજશાસ્ત્ર અને સંસ્કૃતિ વગેરેનું એક નાં સમજાય તેવું તદ્દન જટિલ જાળું છે. આવા લાક્ષણિક પ્રકરણનું પૃથક્કરણ કરવા તીવ્ર દ્ગષ્ટિ જોઈએ, ભારત એનો ઉત્તમ નમૂનો છે.

એક અબજ માણસોની મજબૂત સંખ્યા સાથેની આ પ્રાચીન મહાન સંસ્કૃતિ વિપુલ કુદરતી સાધન સંપત્તિ ધરાવતી હોવા છતાં બીજા માનવવંશ કરતા પ્રગતિની દોડમાં શા માટે પાછળ પડી ? આના ઉત્તર સહેલાઈથી નહિ મળે, છતાં પૂછવા પડશે, એની ચર્ચા કરવી પડશે, એને શોધવા ઊંડાણમાં જવું પડશે, મૂળિયા તપાસવા પડશે. છેલ્લો હિંદુ રાજા પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ ઈ.સ. ૧૧૯૮મા હાર્યો ત્યારથી માંડીને ઈ.સ. ૧૯૪૭ સુધી પહેલા મધ્ય એશિયા અને પછી યુરોપથી આવેલા પરદેશી આક્રમણકારીઓ રાજ કરી ગયા. દુનિયાના કોઈ દેશનો આટલો લાંબો ૮૦૦ વર્ષનો પરદેશી શાસકોના તાબામાં રહેવાનો ઇતિહાસ નહિ હોય. આક્રમણકારીઓની એક લાંબી શ્રુંખલા જુઓ, ગઝની, તૈમુર, ખિલજી, બાબર, નાદિર દિલ્હીને કાયમ આગ લગાડી દેતા, મંદિરો તોડતા અને લૂટતા. હિંદુ પંડિતો ગઝનીનાં બજારમાં લીલામ થતા. શા માટે આપણે એટલાં બધા કમજોર હતા અને હજુ પણ છીએ ? કુદરતી સંપદાનો અભાવ ધરાવતા યુરોપના ટચૂકડા દેશો અને ટચૂકડું જાપાન પણ આર્થિક રીતે આપણાથી ઘણું આગળ નીકળી ગયું અને વિપુલ કુદરતી સંપત્તિ હોવા છતાં આપણે ગરીબ દેશોની હરોળમાં અવ્વલ નંબરે ખડા છીએ. શા માટે આપણે આટલાં ગરીબ અને પછાત રહ્યા અને હજુ પણ છીએ ? મારો જીવ કકળે છે.

સવારે ઊઠીને છાપું ખોલો વાંચીને જો જરા વિચારશીલ અને માનવીય સંવેદનાઓથી ભરેલા હો તો જીવ બળી ને ખાક થઈ જાય એટલાં બધા કૌભાંડો વાંચવા મળે. કરપ્શન તો જાણે જીવનરસ બની આપણી નસોમાં વહે છે. કરપ્શન કોઈને કરપ્શન લાગતું નથી એક વહેવાર લાગતું હોય છે. ભ્રષ્ટાચાર, પૉલ્યુશન, સરકારીતંત્રની નિષ્ફળતા, અધમ પ્રકારે સ્ત્રીઓ પર થતા બળાત્કાર અને અંધશ્રદ્ધામાં ડૂબેલી પ્રજાના સમાચારો વાંચી હૃદય હલબલી જાય. આવા બનાવોની પ્રખર ટીકા થાય તો સામે એના બચાવમાં સ્વાભિમાન ઘવાયેલાના ટોળા ઊમટી પડે. આપણે કમજોર કેમ હતા ને રહ્યા છીએ, આપણે પછાત અને ગરીબ કેમ હતા ને રહ્યા છીએ તેની ફક્ત ફરિયાદ કરવી કે એનો દોષ બીજાને માથે નાખવાને બદલે હવે આપણે એના કારણો વિષે તપાસ કરવી પડશે. આપણે આપણા દોષ જોવાનું શીખવું પડશે અને પછી એની દવા શોધવાનો ઉપાય કરવો પડશે. મહાન સંસ્કૃતિઓ નાશ પામી જતી હોય છે તેનું કારણ ભૌગોલિક પરિસ્થિતિ કે કુદરતી સંપદાનો અભાવ બહુ મહત્વનો નથી હોતો પણ નિયતિ જે પડકાર તમારી સામે મૂકે છે તેને કઈ રીતે ઝીલો છો તેના ઉપર આધાર રાખે છે. યુરોપના ટચૂકડા દેશો વખત જતા આખી દુનિયા ઉપર પ્રભાવી બન્યા તો સૌથી જૂની કહેવાતી સંસ્કૃતિઓ ભારત અને ચીન કેમ નહિ? મૂડીવાદ, ઉદ્યોગીકરણ, નિર્ણાયક પ્રયોગાત્મક સંશોધન જેવા પ્રગતિકારક પરિબળો યુરોપમાં જ કેમ વિકસ્યા એશિયામાં કેમ નહિ ? વાસ્કો-ડી-ગામાનાં વહાણે ભારતના બંદરે લંગર નાખ્યા, જગડુ શાહના વહાણો માટે યુરોપના બંદરો કેમ અજાણ્યા જ રહ્યાં ?

—-વધુ આવતા અંકે—-

પ્રણયત્રિકોણીય ભાવાવેશ

વર્ષો પહેલા રાજકપૂરે બનાવેલું, પ્રણય ત્રિકોણ આધારિત, રાજકપૂર, રાજેન્દ્રકુમાર અને વૈજયંતીમાલા અભિનીત સંગમ મૂવી જોએલું. એના ગીતો આજે પણ ફેમસ છે. ‘યે મેરા પ્રેમ પત્ર પઢકર તુમ નારાજ નાં હોના’, ‘દોસ્ત દોસ્ત નાં રહા’, મૈ ક્યા કરું રામ મુજે બુઢા મિલ ગયા’, વગેરે ગીતો આજે પણ કાનમાં ગુંજે છે. Casablanca મુવી પણ આવું જ હતું, એમાં પણ બે પુરુષો એક સ્ત્રીને ચાહતા હોય અને સ્ત્રી પણ બંને પુરુષોને ચાહતી હોય તેવી વાર્તા હતી. રાજકપૂરે Casablanca પરથી પ્રેરણા લઈને સંગમ બનાવ્યું હોય તેવું પણ બને. જો કે ભારતીય સંસ્કૃતિનો આદર્શવાદી ટચ ઉમેરી દીધો હોય રાજકપૂરે તે સ્વાભાવિક છે. એકંદરે આખી દુનિયામાં પુરુષો એવું માનતા હોય છે કે એમની સ્ત્રી ફક્ત ને ફક્ત એમને જ પ્રેમ કરે, જો કે એમાં કશું ખોટું છે તેવું નથી કહેતો. પણ ક્યારેક હકીકતમાં એવું હોતું નથી. એક સ્ત્રી બે પુરુષોને ચાહતી હોય તેવું પણ શક્ય છે, શક્ય નહિ હકીકત હોય છે. પ્રણયત્રિકોણના બે જાતના પ્રકાર હોય છે.

એક તો બે સ્ત્રીઓ એક જ પુરુષને પ્રેમ કરતી હોય. એમાં પણ પેટા પ્રકાર જોઈએ તો એક પુરુષ બંને સ્ત્રીઓને સરખો પ્રેમ કરતો હોય અથવા એક ને પ્રેમ કરતો હોય પણ બીજી સ્ત્રી એક તરફી પેલાં પુરુષને પ્રેમ કરતી હોય. ગુપ્ત ફિલ્મમાં આવું જ હતું.

બીજા પ્રકારમાં બે પુરુષો એક જ સ્ત્રીને પ્રેમ કરતા હોય અને સ્ત્રી બંને પુરુષોને સરખો પ્રેમ કરતી હોય કે એકાદ પુરુષ પરાણે પાછળ પડ્યો હોય. ઘણી વખત સ્ત્રી કન્ફ્યુજ પણ હોય કે કોને પ્રેમ કરવો ? ઘણીવખત એને બંને પુરુષને સરખો પ્રેમ કરવો હોય પણ પાછાં પેલાં પુરુષો માનવા જોઈએ ને ? પુરુષ થોડો જોહુકમી વાળો વધુ હોય એને એની સ્ત્રીને બીજો કોઈ પ્રેમ કરે તે નાં ગમે.

ફિલ્મો બનાવનારા અને નવલકથાઓ લખનારા લેખકો માટે પ્રણય ત્રિકોણ ગરમાગરમ વિષય હોય છે, એમાં એક જ સ્ત્રીને બે પુરુષો પ્રેમ કરતા હોય તેવો પ્લૉટ કૉમન હોય છે, હોટ ફેવરીટ હોય છે. સ્ત્રી પુરુષ પ્રેમમાં પડે છે, ઇચ્છે છે, અને સિલેક્શન કરે છે. ઇચ્છવું અને સિલેક્શન કરવું બંને જુદું હોઈ શકે છે.

કહેવાય છે કે પુરુષો માટે બે સ્ત્રીઓ સાથે એક પુરુષ યુનિવર્સલ સેકસુઅલ ફૅન્ટસી છે. પણ હકીકતમાં પોર્નોગ્રાફી રેકૉર્ડ કંઈક જુદું જ કહે છે. હકીકતમાં એક જ સ્ત્રી પર બે કે વધુ પુરુષો આધિપત્ય જમાવતા હોય તેવી પોર્નો વધુ જોવાય છે. પુરુષનું મન બે કે વધુ સ્ત્રીઓ ઇચ્છતું હોય છે તે સામાન્ય છે, પણ પુરુષનું શરીર સ્પર્મ કોમ્પીટીશન ને લીધે સેક્સુઅલી એક સ્ત્રી સાથે વધુ પુરુષો જોઈ ને શારીરિક રીતે જાતીય રીતે વધુ ઉત્તેજિત થતો હોય છે. એનું કારણ કદાચ આપણો ઉત્ક્રાંતિનો ઇતિહાસ હોઈ શકે કે જ્યાં જાતીય વર્તણૂક અને જાતીય રિસ્પૉન્સ બહુગામી સમાજમાં વિકાસ પામેલા હતા.

આપણે હ્યુમન જીનેટીકલી પોલીગમસ છીએ, મનોગમી ઉત્ક્રાન્તિના ઇતિહાસમાં નવી વાત છે. આપણો પ્રાચીનતમ સમાજ બહુગામી હતો જ્યાં સ્ત્રીપુરુષને એકબીજાને પામવા સખત હરીફાઈનો સામનો જાણતા કે અજાણતાં કરવો પડતો હતો ફક્ત સેક્સ માટે નહિ ગર્ભધારણ ઉપર પોતાનો કાબૂ મેળવવા માટે પણ. આજે મનોગમસ સમાજમાં પુરુષને ચિંતા હોય નહિ, એની સ્ત્રી એના દ્વારા જ ગર્ભધારણ કરવાની છે. સ્ત્રીને પણ ખબર હોય કે તે કોના દ્વારા ગર્ભવતી બનવાની છે. પણ લાખો વર્ષ સુધી આવું હતું નહિ. એટલે પુરુષો અચેતનરૂપે(unconsciously) આવા જાતીય સંકેતો ને અનુસરતા હોય છે તેમ સ્ત્રીઓ પણ.

એટલે જ્યારે એક સ્ત્રી ઉપર બે પુરુષો આધિપત્ય જમાવતા હોય કે એવો પ્રયત્ન કરતા હોય ત્યારે પુરુષો unconsciously પોતાને વધુ ઉત્તેજિત અનુભવ કરતા હોય છે કે કોણ આ હરીફાઈમાં જીતી સ્ત્રીને ગર્ભવતી બનાવે. એક આકર્ષક સંશોધન એવું કહે છે કે મનોગમસ રિલેશનશીપમાં ઓવુલ્યેશન (અંડમોચન) સમયે સ્ત્રી કહેવાતી બેવફા બનવા આકૃષ્ટ થઈ શકે છે નાં બને તે વાત જુદી છે. વધુમાં શંકાસ્પદ સ્ત્રી પ્રાથમિક પાર્ટનર સિવાય બીજા પુરુષ સાથે વધુ કામાવેશની પરાકાષ્ઠા અનુભવી શકે છે, ખાસ તો જો બીજો પુરુષ “cad” ટાઈપનો હોય તો. Cad એટલે એમના હાઈ લેવલ testosterone ની અસરને લીધે સ્વમતાગ્રહી, દુરાગ્રહી, અડગ, ઉદ્ધત, તોફાની, કૃત નિશ્ચયી, ઝીણી આંખો, મજબૂત જડબા, પાતળા હોઠ સાથે પથારીએ પથારીએ કુદકા મારનારા. એના વિરુદ્ધમાં “dad” ટાઈપ એટલે દયાળુ, હુંફાળા, વિશ્વાસુ, કાળજી રાખનારા, સાંજ પડે ઘર ભેગાં, બાળકો અને સ્ત્રીને સાચવનારા. શંકાસ્પદ સ્ત્રી ઘેર આવે ત્યારે એનો પ્રાથમિક dad ટાઈપ પાર્ટનર પણ સેક્સમાં વધુ જોશીલો અને રફ બની શકે છે ખાસ તો બેવફાઈ દ્વારા ફળદ્રુપ બની ચૂકેલા અંડને સ્થાનભ્રષ્ટ કરવા. જો કે રસપ્રદ સંશોધન એવું પણ કહે છે કે આવી શંકાસ્પદ સ્ત્રી પ્રાયમરી પાર્ટનર જોડે સંસર્ગ કરવા ૨૪ કલાક રાહ જુએ છે. મતલબ બીજા પુરુષ દ્વારા ગર્ભધારણનાં ચાન્સ વધારવા સ્ત્રી ૨૪ કલાક માટે કાયમી પાર્ટનર જોડે સંસર્ગના સંજોગો નિવારી લેતી હોય છે. આ બધું unconsciously થતું હોય છે, અને પ્રણય ત્રિકોણમાં બે પુરુષો વચ્ચે અટવાતી સ્ત્રીઓ બાબતે ખાસ બનતું હોય છે. એક ને વફાદાર કહેવાતા સ્ત્રીપુરુષોએ ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. 

પુરુષો એમના genes દૂર દૂર અને વિસ્તૃત ફેલાય તેમ ઇચ્છતા હોય છે તો સામે સ્ત્રીઓ લિમિટેડ એગ્સ ધરાવતી હોવાથી વધુ સિલેક્ટીવ હોય છે. બે પુરુષોના પ્રણયમાં અટવાતી સ્ત્રીની મુખ્ય આશા તો વધુ સારા genes ની હોય છે, બે પુરુષો એના માટે કોમ્પીટીશનમાં ઊતરી જે જીતે સ્ત્રીને તો ગેરંટી છે જ વધુ સારા genes મળવાની. એક કરતા વધુ પુરુષો ચાહતા હોય ત્યારે સ્ત્રીને પણ એની પોતાની કિંમત વધુ સમજાય છે. એને લાગે છે તે વધુ કિંમતી છે, વધુ પાવરફુલ છે તો એનો આત્મવિશ્વાસ પણ વધે છે.

સંખ્યાબંધ અભ્યાસ બતાવે છે menstrual cycle પ્રમાણે સ્ત્રીઓની પસંદ બદલાતી હોય છે. ફલદ્રુપતાની ટોચ પર હોય ત્યારે સ્ત્રી  masculine અને સામાજિક રીતે આપખુદ પુરુષ પસંદ કરતી હોય છે જેને સાહિત્યની ભાષામાં “cads” કહેતા હોય છે, પણ આવા પુરુષો શૉર્ટ-ટર્મ રિલેશનશિપ માટે જ પસંદગી મેળવાતા જોવા મળ્યા હોય છે.  જ્યારે less fertile phases વખતે સ્ત્રીઓ થોડા દયાળુ,  થોડા સહ્રદયી જેને સાહિત્યની ભાષામાં  “dads” કહેવાય તેવા હુંફાળા,  વિશ્વાસુ પુરુષો પસંદ કરતી હોય છે. આવા પુરુષો લૉન્ગ-ટર્મ રિલેશનશિપ માટે વધુ યોગ્ય ગણાતા હોય છે.

‘સંગમ’ ફિલ્મમાં રાજકપૂર cad ટાઈપ બતાવેલા અને જીતેલા પણ ખરા. તો ‘હમ દિલ દે ચૂકે સનમ’ માં અજયભાઈ dad ટાઈપ બતાવેલા અને જીતેલા તો સલમાનભાઈ cad ટાઈપ હારેલા બતાવેલા. આ સલમાનભાઈ હકીકતમાં cad ટાઈપ તો નથી ને ? કોઈ લોંગ ટર્મ રિલેશનશીપ બાંધવા તૈયાર જ થતું નથી ? જસ્ટ મજાક કરું છું. ધડકન ફિલ્મ પણ આવી પ્રણય ત્રિકોણ વાળી હતી. જો કે આપણી બે પુરુષો વચ્ચે અટવાતી એક સ્ત્રીનાં પ્રણય ત્રિકોણ ધરાવતી ફિલ્મોમાં ભારતીય સંસ્કાર પ્રમાણે છેવટે સ્ત્રી એના પતિ ને વફાદાર બતાવવામાં જ આવે છે ભલે તે dad હોય કે cad પતિ હોવો જોઈએ. સ્ત્રી પતિ ને છોડી પ્રેમી સાથે ગઈ હોય તેવી હિન્દી ફિલ્મો હશે પણ મેં જોઈ નથી.

Tyra Banks નો શો આવતો હતો અહીં. એમાં આમ તો ઈલીગલ કહેવાય છતાં એક સ્ત્રી બે પતિઓ સાથે રહેતી હતી તેની સાથેની વાતચીત બતાવેલ. આમ તો અમેરિકામાં પોલીગમી ગેરકાયદે છે એટલે એણે એક પુરુષ સાથે લગ્ન કરેલા અને બીજો એમની સાથે એમજ રહેતો હતો. એને એક બાળક પણ હતું. એના કહેવા પ્રમાણે દુનિયાની સૌથી સુખી સ્ત્રી હતી. એના બાળકને બે પિતાઓનો પ્રેમ મળતો હતો. એ જોબ ઉપર હોય ત્યારે એને કોઈ ચિંતા નાં હોય એક પિતા તો એના બાળકની કાળજી રાખવા ઘેર હોય જ. બીજું એને બે પુરુષો સરખું જ ચાહતા હતા અને તે પણ બંને પુરુષોને સરખો જ પ્રેમ કરતી આમ દુનિયાની તે સૌથી સુખી સ્ત્રી હતી.

સામૂહિક અપકૃત્યની પાછળ

ઇતિહાસનું પુનરાવર્તન કાયમ થતું હોય છે. લોકોના સમૂહ, સંસ્થાઓ અને ઘણીવાર આખા દેશ ભયાનક ચીતરી ચડે જેવા કે જેનસાઇડ, જાતિસંહાર, નરસંહાર, હુલ્લડ, દંગા, લૂંટફાટ અને ભ્રષ્ટાચાર એવા અનેક અનૈતિક કૃત્યોની એક શ્રુંખલા ખડી કરી દેતાં હોય છે. આવું કોઈ એકલદોકલ કરતું નથી પણ કોઈ ઝેરી નેતાની દોરવણી હેઠળ બહુ મોટો સમૂહ કરતો હોય છે.

હિટલરે એકલાં હાથે ૬૦ લાખ યહૂદીઓની હત્યા નહોતી કરી. એકલો કઈ રીતે કરી શકે ? કહેવાતા સારા માણસોનાં સમૂહ આવા અનૈતિક કામ કરતો હોય છે. પણ આપણે હંમેશા એના નેતા તરફ આંગળી ચીંધતા હોઈએ છીએ. આજે પણ આપણે એવું જ કહીએ છીએ કે હિટલરે ૬૦ લાખ યહૂદીઓને મારી નાંખ્યા. પણ પણ અને પણ આવા નેતાના અનુયાયીઓ, સમર્થકો કે શિષ્યોની ઇચ્છા, મરજી, સંમતિ, સહયોગ અને રાજીખુશી વગર આવો વિનાશ થઈ શકે નહિ. આપણે કંઈક સારું થાય ત્યારે પણ જરૂર કરતા વધુ ક્રેડિટ લીડર ને આપી દેતા હોઈએ છીએ અને ખરાબ થાય ત્યારે પણ જરૂર કરતા વધુ સજા કે વગોવણી લીડરને આપી દેતા હોઈએ છીએ. લીડર ને ક્યારેક સજા પણ થતી હોય છે ત્યારે અનુયાયી કે સમર્થક બચી જતા હોય છે કે ભાઈ હું તો ઑર્ડરનું પાલન કરતો હતો, કે મારી તો જૉબ જ છે હુકમનું પાલન કરવાની. જવાબદારીમાંથી છટકવાનું સરસ બહાનું.

હમણાં હું નાઝી હન્ટર નામની સિરીઝ જોતો હતો. બીજું વિશ્વયુદ્ધ ખતમ થઈ ગયા પછી હિટલરનાં હુકમ પાળી ૬૦ લાખ યહૂદીઓને મોતને ઘાટ ઉતારનાર જુદા જુદા ઓફિસર્સની શોધ ચાલેલી તેના વિષે આ ટીવી સિરીઝ હતી. દક્ષિણ અમેરિકાના દેશો ખાસ તો આર્જેન્ટીના આવા રાક્ષસો માટે સ્વર્ગ બનેલું. કોઈ ૩૦,૦૦૦ નાં મોત માટે જવાબદાર હતો તો કોઈ ૪૦-૫૦ હજારના મોત માટે, પણ આવી જૉબ કરતા હાથ કેમ નાં કંપ્યો કે હું આવી જૉબ નહિ કરું એવું કહેતા કોણે રોકેલા ? સમૂહ દ્વારા સામૂહિક હત્યાઓ આજે પણ આખી દુનિયામાં ક્યાંક ને ક્યાંક ચાલુ જ હોય છે.

આવા ઘણા દાખલાઓમાં લીડર્સ અને ફોલોઅર્સ પ્રાથમિક રીતે જોઈએ તો ખરાબ હોતા નથી. પ્રકિયા એવી ઊભી થતી હોય છે કે નેતા અને સમર્થકો એમની નૈતિક વિવેકબુદ્ધિ અને સિદ્ધાંતોથી ચ્યુત થઈને એમની ખરાબ વર્તણૂક ને વાજબી ઠેરવવાનું કામ કરતા હોય છે. લોકો હોય એના કરતા પોતાને વધુ નૈતિક માનતા હોય છે અને નૈતિકતા થી દૂર ખસવાની પ્રક્રિયા વધુ ને વધુ અનૈતિક કામ કરવા પ્રેરતી હોય છે અને પછી તે કામો ને વાજબીપણું આપી દેવાતું હોય છે.

ખરાબ વર્તણૂકને વાજબીપણું જુદી જુદી રીતે અપાય છે. પહેલું તો ઇપ્સિત ફળ તરફ ધ્યાન કેન્દ્રીત્ કરવામાં આવે છે. ફળ પ્રાપ્તિના માટેના સાધનો તર્કશુદ્ધ દલીલ વડે યોગ્ય બનાવી દેવાય છે. ફળ કે નિષ્પત્તિ વધારે મહત્વની હોય તો સાધનને વાજબી ઠરાવવાનું પણ બાજુ પર મૂકો. દાખલા તરીકે કોઈ શંકાયુક્ત ટેરરિસ્ટને ટૉર્ચર કરવામાં આવે છે કારણ ટૅરરિસ્ટ હુમલાથી નાગરિકોને બચાવવાના છે. તો ટૅરરિસ્ટ ગૃપને પણ એમના ઇપ્સિત ફળ પ્રાપ્તિ માટે નિર્દોષ લોકોના ખૂન વાજબી લાગે છે.

અનૈતિક વર્તણૂક ને સૌમ્ય પર્યાય વડે સજાવી દો. દાખલા તરીકે ડ્રોન એટેકમાં સિવિલિયન માર્યા જાય તો collateral damage કહી દેવાનું અથવા તો કોઈ પત્રકારનું ગળું કાપી નાખવું હોય તો જે તે સરકારનો જાસૂસ છે અને ભાંગફોડીયા પ્રવૃત્તિમાં સંડોવાયેલો છે તેવું કહી દેવાનું.

બીજો મસ્ત રસ્તો છે બીજાના અનૈતિક કામો સાથે સરખામણી કરીને વાજબીપણું આપવાનો કે મેં તો કામ કરી આપવાનાં હજાર જ લીધા છે પણ મારા સાહેબ તો પાંચ હજાર લે છે. તોફાનો વખતે બધા લૂંટતા હતા મેં પણ હાથ મારી લીધો. હું નવો હતો કૉલેજમાં ત્યારે મારી પણ પજવણી કરવામાં આવેલી તો મેં પણ નવા છોકરાની પજવણી કરી. એણે છરી કાઢી તો મેં બંદુક ખેંચી, એ લાગનો જ હતો.

નીતિમત્તા તરફથી નિવૃત્તિ એકંદરે માનવસમાજ માટે ભયજનક છે.

એના માટે અંગત રીતે જવાબદારી લેવી પડશે. હું ટોળાની સાયકોલોજીમાં તણાઈ ગયેલો સભ્ય નથી, મારી અંગત જવાબદારી છે કે હું સમુચિત રીતે વર્તન કરું. એક ડગલું પાછળ ખસીને જાતને પૂછવું પડશે કે હું જે કરવા જઈ રહ્યો છું તે સામાન્ય સંજોગોમાં સારું હોત કે ખોટું ? મારી ભાષામાં કોઈ બહાનેબાજી તો નથી ને ? બીજાઓ ને દોષી ઠરાવી દોષમુક્ત બનવા તો નથી માંગતો ને ?

જિસસ ક્રાઈસ્ટ ઐતિહાસિક કે દંતકથા ?

આપણે પુરાણો લખ્યા છે ઇતિહાસ નહિ, પણ ગ્રીક અને રોમનોએ તો પુરાણો સાથે ઇતિહાસ પણ લખ્યા છે. ઇતિહાસ મરોડવામાં આવ્યા હોય તે શક્ય અને જુદી વાત છે. આપણે રામાયણ, મહાભારત અને બીજા પુરાણો દ્વારા જાણીએ છીએ કે રામ અને કૃષ્ણ હતા. પણ આ બધા કાવ્યો છે કોઈ ઇતિહાસ નહિ. જોકે આપણે ત્યાં રામ-કૃષ્ણ ઐતિહાસિક છે કે પૌરાણિક એવી શંકા કરવી પણ પાપ છે. શંકા કરીએ તો નાશ થાય. પણ જિસસ ઐતિહાસિક હતા એવું સર્વસામાન્ય મનાય છે. હવે નવું ઐતિહાસિક સંશોધન સ્પષ્ટ પુરાવા શોધી શકતું નથી કે જિસસ ખરેખર હતા. આમ હવે જિસસ હતા નહિ તો જિસસની ક્રિશ્ચયાનીટી ધર્મ તરીકે mormonism અને બીજા ધર્મોની જેમ દંતકથાઓ આધારિત ગુંથી કાઢવામાં આવી હોય તેવી શક્યતા છે. ઘણાબધા ઐતિહાસિક સંશોધન કરતા પંડિતો જિસસ યુગના (Jesus-era) લેખકોના લેખન કાર્યમાંથી જિસસ વિશેની પ્રમાણભૂતતા શોધવા મથતા હોય છે.

Michael Paulkovich નામના એક લેખકે Free Inquiry, vol 34 issue 5 માં ગોડ ઓન ટ્રાઇઅલ્ નામનો એક સરસ સંશોધનાત્મક લેખ લખ્યો છે. પૌલ્કોવીચને ઇતિહાસમાંથી જિસસનાં અસ્તિત્વના પુરાવાઓની આશ્ચર્યકારક ગેરહાજરી મળી છે. ખાસ તો હિસ્ટોરિયન Flavius Josephus જેણે તેનું Jewish Wars circa 95 CE પબ્લિશ કરેલું તે ઇસુનો સમકાલીન અને નઝારેથ થી ફક્ત એક માઈલ દૂર Japhia માં રહેતો હતો છતાં તે જિસસ અને Nazareth બંનેથી અજાણ હતો. જોકે ઘણા ઇતિહાસકારોના કામમાં પાછળથી જિસસ વિષે બીજા લોકોએ ઘુસાડી દીધું હોય તેવું પણ મનાય છે તેવું Josephus દ્વારા લખાયેલામાં પણ થયું છે તેવું માનવું છે.

જોકે Paulkovich ભાઈએ જોસેફ્સ સાથે બીજા ૧૨૬ ઇતિહાસકારોને તપાસ્યા છે કે જેઓ જિસસના સમકાલીન કે આસપાસના ગાળામાં થયેલા ને જિસસના અસ્તિત્વ વિષે વાકેફ હોવા જોઈએ પણ હતા જ નહિ. દાખલા તરીકે કૃષ્ણ ગોકુળમાં રહેતા હોય અને તેમનો સમકાલીન ઇતિહાસકાર મથુરામાં રહેતો હોય અને તે કોઈ ઐતિહાસિક પુસ્તક લખે તો કૃષ્ણના પરાક્રમો વિષે વાકેફ હોવો જોઈએ અને એના ગ્રંથમાં કૃષ્ણ વિષે કઈક તો લખેલું મળવું જોઈએ. પણ આવો મોટો ઇતિહાસકાર ગોકુલ નજીક મથુરામાં જ રહેતો હોય અને કૃષ્ણનો ક્યાંય ઉલ્લેખ જ નાં કરે તો શંકાસ્પદ લાગે. જસ્ટ આ તો સમજવા માટે દાખલો આપ્યો છે. ચાલો આવો એક ઇતિહાસકાર ભૂલ કરે પણ આવા ૧૨૬ ઇતિહાસકારો જે કૃષ્ણના સમકાલીન હોય અથવા આસપાસના વર્ષોમાં થયા હોય અને કૃષ્ણ જેવા મહાપરાક્રમી વિષે જાણતા જ નાં હોય તે માની શકાય ખરું? જિસસની આશ્ચર્યકારક ગેરહાજરી paulkovich ને જિસસ યુગના ૧૨૬ ઇતિહાસકારોના લખાણોમાંથી મળી છે. ખુદ જિસસે જાતે કશું લખ્યું નથી તો ૧૨૭માં જિસસ પણ એમાં આવી જાય એવો paulkovich નો દાવો છે. પહેલી થી ત્રીજી સદી સુધીના કેટલાય રાઈટર જિસસ થી અજાણ હતા.

અરે બીજી સદીના ક્રિશ્ચિયન ફાધર Athenagoras નાં કોઈ પણ લખાણમાં જિસસ શબ્દ જ નથી વપરાયો. શું તેઓ એમના મુક્તિદાતા ને જાણતા જ નહિ હોય? નવાઈ જેવું લાગે છે ને? કોઈ ભૂલ હશે ? ના; Athenagoras એક પવિત્ર જુના ક્રિશ્ચિયન હતા જે જિસસ થી વાકેફ નહોતા. બાઈબલે પવિત્ર ગણેલા કલાકાર જે પહેલા Saul of Tarsus તરીકે ઓળખાતો એના મુક્તિદાતાને ભૂલી ગયો હતો, આ પૌલ વર્જિન મધર, જીસસના વતન અને એમની લાઈફ ઇવેન્ટથી અજાણ હતો. પૌલે કદી લખ્યું નથી કે જિસસ પૃથ્વી પર આવ્યા હતા. આમ જિસસ હતા કે નહિ, ઐતિહાસિક છે કે દંતકથા આવા અનેક પ્રશ્નો ઉદ્ભવે છે પણ હવે એના સાચા ઉત્તર શોધવા તો મૂશ્કેલ જ છે.

મુખ્ય ધર્મોના આવિર્ભાવ માટેના કારણો જુદા જુદા હોય તેવું માનવાને કોઈ કારણ નથી. તર્કટ ધીમે ધીમે માનવંતા ધર્મ બની જતા હોય છે. શા માટે ઘણાબધા કહેવાતા બુદ્ધિશાળી લોકો ધાર્મિક ઉપજાવી કાઢેલી વાતો(religious fictions) ને માની લેતા હોય છે. એવું કહી શકાય કે આ લોકો સુયોજીત ધર્મ(organized religion) અને હિંમતભર્યા તર્કટ(confidence rackets) વચ્ચેનો ભેદ પારખી શકતા નથી.

અમેરિકન ઇન્ડિયન ફિલ્મ ડાયરેક્ટર વિક્રમ ગાંધીએ “કુમારે” નામની બહુ સરસ ફિલ્મ ૨૦૧૧માં બનાવી હતી. મેં પોતે આ ફિલ્મ જોઈ છે. આજે પણ મારા નેટફ્લીક્સ એકાઉન્ટ ઉપર જઈને મારા આઇફોનમાં હું આ ફિલ્મ જોઈ શકું છું. વિક્રમ ગાંધીએ ભારતના કહેવાતા યોગીઓ, સાધુબાવાઓ અને એમના સંપ્રદાયોનો ખુબ અભ્યાસ કરેલો. એમને લાગ્યું કે પવિત્ર મહાપુરુષો હિંમતવાળા ઠગ લોકો સિવાય બીજું કાઈ નથી. વિક્રમ ગાંધી પોતે વાળ-દાઢી વધારીને સાધુ બને છે. અમેરિકામાં રહેતા હોવાથી ભારતની બોલચાલની શૈલી વિકસાવે છે જેથી અમેરિકનોમાં ઓળખાઈ જાય નહિ અને ઇમ્પ્રેશન પડે. પોતે ‘શ્રીકુમારે’ નામ ધારણ કરી ભારતના કોઈ કલ્પિત ગામથી અમેરિકા પધાર્યા છે તેવું જાહેર કરે છે અને પોતાનો બોગસ રહસ્યવાદી કલ્ટ એરિઝોનામાં શરુ કરી દે છે. આ ભારતની વાત નથી પણ અમેરિકા જેવા દેશમાં પંથ ઉભો કરીને સમર્પિત ચેલાઓનું આખું ગ્રુપ ઉભું કરી દે છે. આ એક રીઅલ પ્રયોગ કરીને ગમે તે બહાને ફિલ્માવી લેવામા આવે છે. લોકોને એમના જીવનના પ્રશ્નોમાં કાઉન્સલિંગ ની જરૂર હોય છે. આ હિંમતવાળા ભેજાબાજોનો  જાદુ ચાલી જતો હોય છે કારણ પીડિતોને જે સાંભળવું હોય તે સિફત થી કહી દેવામાં ચાલક હોય છે. એક સમય પછી શ્રીકુમારે પોતે અસલી વિક્રમ ગાંધી તરીકે પ્રગટ થાય છે. બધાને સમજાવે છે કે આ બધું ખોટું જ છે. ખરેખર જોવા જેવી ફિલ્મ છે.

ઓર્ગેનાઈઝ્ડ ધર્મો ને અનેક સાંપ્રદાયિક ધૃષ્ટતા ભરેલા તર્કટો વળગેલા હોય છે જે જાતે દહાડે રિસ્પેક્ટેડ ધર્મ બની જતા હોય છે અને પછી ઓર્ગેનાઈઝ્ડ ધર્મ.

માહિતી સ્ત્રોત અને સૌજન્ય: Michael Paulkovich is an aerospace engineer and freelance writer, a frequent contributor to Free Inquiry and Humanist Perspectives magazines, a contributing editor at The American Rationalist, and a columnist for American Atheist. His book No Meek Messiah was pusblished in 2013 by Spillix.

ચૂપ ઇતિહાસકારો-લેખકો.

• Aelius Theon
• Albinus
• Alcinous
• Ammonius of Athens
• Alexander of Aegae
• Antipater of Thessalonica
• Antonius Polemo
• Apollonius Dyscolus
• Apollonius of Tyana
• Appian
• Archigenes
• Aretaeus
• Arrian
• Asclepiades of Prusa
• Asconius
• Aspasius
• Atilicinus
• Attalus
• Bassus of Corinth
• C. Cassius Longinus
• Calvisius Taurus of Berytus
• Cassius Dio
• Chaeremon of Alexandria
• Claudius Agathemerus
• Claudius Ptolemaeus
• Cleopatra the physician
• Cluvius Rufus
• Cn. Cornelius Lentulus Gaetulicus
• Cornelius Celsus
• Columella
• Cornutus
• D. Haterius Agrippa
• D. Valerius Asiaticus
• Damis
• Demetrius
• Demonax
• Demosthenes Philalethes
• Dion of Prusa
• Domitius Afer
• Epictetus
• Erotianus
• Euphrates of Tyre
• Fabius Rusticus
• Favorinus Flaccus
• Florus
• Fronto
• Gellius
• Gordius of Tyana
• Gnaeus Domitius
• Halicarnassensis Dionysius II
• Heron of Alexandria
• Josephus
• Justus of Tiberias
• Juvenal
• Lesbonax of Mytilene
• Lucanus
• Lucian
• Lysimachus
• M. Antonius Pallas
• M. Vinicius
• Macro
• Mam. Aemilius Scaurus
• Marcellus Sidetes
• Martial
• Maximus Tyrius
• Moderatus of Gades
• Musonius
• Nicarchus
• Nicomachus Gerasenus
• Onasandros
• P. Clodius Thrasea
• Paetus Palaemon
• Pamphila
• Pausanias
• Pedacus Dioscorides
• Persius/Perseus
• Petronius
• Phaedrus
• Philippus of Thessalonica
• Philo of Alexandria
• Phlegon of Tralles
• Pliny the Elder
• Pliny the Younger
• Plotinus
• Plutarch
• Pompeius Saturninus
• Pomponius Mela
• Pomponius Secundus
• Potamon of Mytilene
• Ptolemy of Mauretania
• Q. Curtius Rufus
• Quintilian
• Rubellius Plautus
• Rufus the Ephesian
• Saleius Bassus
• Scopelian the Sophist
• Scribonius
• Seneca the Elder
• Seneca the Younger
• Sex. Afranius Burrus
• Sex. Julius Frontinus
• Servilius Damocrates
• Silius Italicus
• Soranus
• Soterides of Epidaurus
• Sotion
• Statius the Elder
• Statius the Younger
• Suetonius
• Sulpicia
• T. Aristo
• T. Statilius Crito
• Tacitus
• Thallus
• Theon of Smyrna
• Thrasyllus of Mendes
• Ti. Claudius Pasion
• Ti. Julius Alexander
• Tiberius
• Valerius Flaccus
• Valerius Maximus
• Vardanes I
• Velleius Paterculus
• Verginius Flavus
• Vindex

પ્યારા મિત્રો,

ગુજરાતી બ્લોગ જગતમાં બેસ્ટ કહી શકાય તેવા બ્લોગ કયા અને કેટલા ? શ્રી વિનય ખત્રીનાં બ્લોગ ફનગ્યાન ઉપર બેસ્ટ ગુજરાતી બ્લૉગ સર્વેક્ષણ ૨૦૧૪ માટેના નોમિનેશન લેવાનું શરૂ કર્યું છે. સરેક્ષણમાં ભાગ લેવાની છેલ્લી તારીખ છે ૧૮ ઑક્ટોબર. સર્વેક્ષણના તારણો ધનતેર્સ ૨૧ ઑક્ટોબરના રજુ થશે.

આ સર્વેમાં ભાગ લેવા માટે ક્લિક: http://funngyan.com/bgbs14/ કરો અને સર્વેક્ષણમાં ભાગ લેવાની વધુ વિગત મેળવો.

સ્ત્રી અને પુરુષ ફક્ત સારા મિત્રો ના બની શકે ?

એક આદરણીય બહેને સવાલ કરેલો કે આ પુરુષો કલમી બોર જેવા કેમ હોય છે ? મોટાભાગે સડેલા જ નીકળે. મેં હસવામાં કાઢી નાખેલું. આપણે ત્યાં ચણી બોર પાકે ત્યારે લાલ રંગના ખટમીઠાં હોય છે તે ખાઈએ ત્યારે ચેક કરતા નથી કે તે સડેલું છે કે નહિ. અને કલમી બોર મોટા લીલાપીળા રંગના ખાતી વખતે કાયમ ચેક કરવા પડે. લગભગ સડેલા હોય. એકાદ ઉપરછલ્લું બટકું ભરીએ તો સારું હોય અને બીજી બાજુ બટકું ભરીએ કે વધુ ઊંડું ખોતરીએ તો પાછું સડેલું નીકળે. અંદરથી એકાદ સળવળતો કીડો પણ નીકળે. ખાનારની નજરે જોઈએ તો સહેજ સડેલું દેખાય તો ઘણા આખું બોર ફેંકી પણ દે અને ઘણા જો અંદર કીડો નાં દેખાય તો ખંખેરી ને ખાઈ પણ લે અને ઘણા વળી આજુબાજુ કોઈ જોતું નાં હોય તો કીડો ખંખેરી ને પણ ખાઈ લે. જેવી જેની માનસિકતા. ખાતી વખતે કોઈ જોનાર છે કે નહિ તેના ઉપર પણ ઘણો આધાર હોય છે. હવે આ સડેલું એટલે શું?

એમનો કહેવાનો મર્મ એ હતો કે લોહીના સંબંધ નાં હોય ત્યાં પુરુષ હંમેશા સ્ત્રીની મૈત્રીમાં અંતે સેક્સ ઈચ્છતો હોય છે. સેક્સ સિવાય સ્ત્રી પુરુષની મૈત્રી કેમ શક્ય નાં બને ? લોહીના સંબંધ સિવાયની કોઈ સ્ત્રી સહેજ સારું બોલે તરત પુરુષના મનમાં પહેલો ખ્યાલ એની સાથે સેક્સનો આવી જાય. ઘણા શરૂમાં સારા હોય પણ અંતે તો હેમનું હેમ હોયે. દર વખતે અને દરેક સાથે સેક્સ જોઈએ જ એવું સ્ત્રીઓ નથી માનતી. એમનો આક્રોશ સાચો હતો.

Women and men can just be friends… (well, at least women think so). સ્ત્રી અને પુરુષ ફક્ત સારા મિત્રો ના બની શકે? બની શકે તેવું એટ-લીસ્ટ સ્ત્રીઓ વિચારતી હોય છે. પુરુષો મિત્રતા કરતા કૈંક વધુ ઇચ્છતા હોય છે. સ્ત્રીઓ એમના બ્રેનમાં સાદી મિત્રતા અને રોમૅન્ટિક લાગણીઓ ભેગી કર્યા વગર અલગ અલગ રાખી શકતી હોય છે. એટલે પ્રેમની કહેવાતી દિવ્ય અનુભૂતિ સ્ત્રીઓ પામી શકતી હોય છે ત્યાં પુરુષો એને ચૂકી જતા હોય છે. પ્લેટૉનિક પ્રેમ સ્ત્રીઓ માટે શક્ય હોય છે માટે કોઈ મીરાં એના કૃષ્ણને ભજતી આખી જિંદગી એમજ વ્યતીત કરી શકતી હોય છે. પ્રેમ(Love) અને કામેચ્છા(Lust) બ્રેનમા સાથે રહેતા હોય છે છતાં જરૂરી નથી એક જ વ્યક્તિ તરફ બંને સાથે અનુભવાય. પ્રેમ અને કામેચ્છા બંને જુદા જુદા હોય છે પણ બ્રેનમાં એકબીજા ઉપર હાવી થઈ જતા હોય છે. એકબીજામાં ગૂંથાઈ જતા હોય છે. . બંને બ્રેનમાં એક જ વિભાગો ઉપર અસર કરતા હોય છે. એટલે શરૂમાં પ્રેમ અને કામેચ્છા એક જ વ્યક્તિ તરફ અનુભવતા હોઈએ છીએ, પણ જરૂરી નથી કે પ્રેમ અને કામેચ્છા એક જ વ્યક્તિ તરફ જાગે. એવું પણ બને કે પ્રેમ એક વ્યક્તિ તરફ અનુભવાય અને કામેચ્છા બીજી વ્યક્તિ માટે જાગે. .

આમ લવ અને લસ્ટ જુદા જુદા છે પણ એકબીજામાં ગૂંથાઈ જતા હોવાથી એમાં ભેદ કરવો મુશ્કેલ થઈ પડે છે. જેના પ્રત્યે લવ અનુભવીએ તેના પ્રત્યે લસ્ટ પણ જાગે છે. અને જેના પ્રત્યે લસ્ટ જાગે તેના પ્રત્યે લવ પણ જાગતો હોય છે. લવ માટે ઑક્સિટોસિન જેવા વિશ્વાસ જગાવતા ન્યુરોકેમિકલ્સનું પ્રભુત્વ મહત્વનું છે જ્યારે કામેચ્છા માટે ટૅસ્ટાસ્ટરોન જેવાં male ન્યુરોટ્રૅનિઝ્મટરનું પ્રભુત્વ જરૂરી છે. સ્ત્રીઓમાં પણ આ હૉર્મોન થોડા અંશે હોય જ છે. જે સ્ત્રીઓમાં ટૅસ્ટાસ્ટરોન હૉર્મોન થોડા વધુ હોય તો એમની કામેચ્છા પ્રબળ હોય છે. લવ અને લસ્ટ વચ્ચેનો ભેદ સરળતાથી જાણવો હોય તો સમજો દીકરી પ્રત્યે લવ હોય છે લસ્ટ નહિ. માતા પ્રત્યે લવ હોય છે લસ્ટ નહિ.. પતિપત્ની એકબીજા પ્રત્યે લવ+લસ્ટ ભેગું અનુભવતા હોય છે. સ્ત્રીઓ પ્રેમાળ મૈત્રી અને રોમેન્ટિક ઉર્મીઓને જુદી પાડી સાચવી શકતી હોય છે. પુરુષો લવ અને લસ્ટની સેળભેળ કરી નાખતા હોય છે. સ્ત્રીઓ લવ, લસ્ટ અને લવ+લસ્ટ બધાને જુદું જુદું સમજી શકતી હોય છે અને સાચવી શકતી હોય છે. પુરુષોમાં સ્વાભાવિક મેલ હાર્મોન ટૅસ્ટાસ્ટરોનનું પ્રભુત્વ હોવાથી એમની કામેચ્છા પ્રબળ હોય છે પણ તેને જ્યાં ને ત્યાં વ્યક્ત કરી નાખવી જરૂરી નથી.

સેકસુઅલ રી-પ્રોડક્શન રીતે જોઈએ તો સ્ત્રીઓ પાસે લિમીટેડ એગ્સ(અંડ) હોવાથી તેમની નજર ક્વોલિટી તરફ વધુ હોય છે. આમ સ્ત્રીઓ જ્યાં ને ત્યાં સેક્સ ઈચ્છે નહિ તે વાત પુરુષોએ સમજી લેવી જોઈએ. તેવી રીતે પુરુષ પાસે અબજો સ્પર્મ હોવાથી અને સ્પર્મ કોમ્પીટીશન પણ વધુ હોવાથી તેની નજર ક્વોલિટી તરફ ઓછી અને ક્વોન્ટીટી તરફ વધુ રહેવાની માટે જ્યાં ને ત્યાં સેક્સ ઇચ્છે તે વાત સ્ત્રીઓએ પણ સમજી લેવી જોઈએ. અને આ બંને વાતો સ્ત્રીપુરુષ બંનેએ સુપેરે સમજી લેવી જોઈએ. હવે પુરુષ જ્યાં ને ત્યાં સેક્સ ઈચ્છે તેને ખરાબ સમજવું કે નહિ એનો આધાર પણ આપણે કયા સંસ્કાર, સંસ્કૃતિ અને દેશમાં ઉછર્યા છીએ તેના ઉપર આધાર રાખે છે. એક સ્ત્રી કે પુરુષ સાથે લગ્ન કે લીવ ઇન ગમે તે રીતે જોડાયેલા હોઈએ છતાં કોઈ ત્રીજા સાથે સંબંધ રાખવો તે વાત તો પશ્ચિમમાં પણ ખરાબ અને વખોડવા લાયક જ ગણાય છે તે વાત ભારતીયોએ સમજી લેવી જોઈએ.

ભારતમાં એક ખોટી માન્યતા ચાલતી હોય છે પશ્ચિમના લોકો માટે કે પશ્ચિમમાં તો ગમે તેની સાથે ગમે ત્યારે સેક્સ કરી શકાય. ભારતમાં પુરુષ કાયમ તાંબાનો લોટો હોય છે અને સ્ત્રી કાયમ માટીની ઠીકરી પણ પશ્ચિમના પુરુષ અને સ્ત્રી બંને માટે નિયમ સરખો છે. લગ્ન કે લીવ ઇન વડે જોડાયેલ હોય તો બંને માટીની ઠીકરી અને અને છુટા પડ્યા પછી બંને તાંબાના લોટા.. ભારતમાં સ્ત્રીઓના બ્રેનમાં બચપણથી પુરુષો દ્વારા ઠસાવી દેવામાં આવેલું છે કે તમે માટીની ઠીકરી છો અમે તાંબાના લોટા માટે સ્ત્રીઓને પુરુષો હંમેશા સડેલા કલમી બોર જેવા લાગે છે કે આ તાંબાના લોટા અમને ગમે ત્યારે બદનામ કરી શકે છે, તો ભાઈ ચેતતા રહેવું સારું.

અમેરિકામાં કોઈ સ્ત્રીને બ્યુટીફૂલ કહીએ તો ખુશ થાય. થેન્ક્સ કહેશે. અહી ભારતમાં એવું કહો તો કહેશે લાઈન મારે છે. હવે કોઈ સ્ત્રી ભારતમાં કોઈ પુરુષને હેન્ડસમ કહે તો પેલો સમજશે બાઈ ચાલુ છે. એમાં તો મને હેન્ડસમ હોવા છતાં ભારતમાં ૫૦ વરસનો થયો ત્યાં સુધી કોઈ સ્ત્રીએ હેન્ડસમ કહ્યું જ નહિ મારી વાઈફે પણ નહિ. અહી આવ્યા પછી ખબર પડી કે હું હેન્ડસમ છું. એક મિત્રનો સત્ય દાખલો આપું. આ ૪૫ વર્ષના મિત્ર નવાનવા અમેરિકા આવેલા. કોઈ સ્ટોરમાં જોબ કરતા હતા. એક આધેડ સુંદર શ્વેત મહિલા નિયમિત ખરીદવા આવતી. ટીપીકલ પશ્ચિમના લોકો વિષે ગલત ખયાલો સાથે લઈને જ આવેલા આ ભાઈ એના પ્રેમમાં પડી ગયા. એકદમ જીભ ઉપડે નહિ તો એમણે એક નાનકડી પ્રેમનો એકરાર કરતી ચિઠ્ઠી લખીને એના હાથમાં પકડાવી દીધી, પેલીએ લઈ પણ લીધી. ફરી આવી ત્યારે પેલીએ પણ એમના હાથમાં ચિઠ્ઠી પકડાવી દીધી. આ ચિઠ્ઠી પેલા મિત્રે ઘણા દિવસ સાચવી રાખેલી અને મને બતાવી પણ હતી. એમાં પેલીએ લખેલું એનો ભાવાર્થ એવો હતો કે “હું તારી લાગણીઓની કદર કરું છું. મને ખુશી છે કે કોઈ મને પ્રેમ કરે છે પણ હું અત્યારે મારા હસબંડ સાથે રહું છું અને જ્યાં સુધી એની સાથે રહું ત્યાં સુધી મારે તેને વફાદાર રહેવું જોઈએ એવું હું માનું છું. તારા માટે કાયમ માનની લાગણી રહેશે આપણે સારા મિત્રો બની રહીએ પણ હું તારા પ્રેમનો સ્વીકાર કરી શકતી નથી તે બદલ મને માફ કરજે.” એ મિત્રે મને ચિઠ્ઠી વંચાવતા કહેલું જો આપણે કેટલું ગલત સોચતા હોઈએ છીએ આ લોકો વિષે. એ મિત્રે મને કહેલું કે તે ખુબ છોભીલા પડેલા ગિલ્ટી ફિલ કરતા હતા પણ પેલી સ્ત્રી આવતી અને કશું બન્યું નાં હોય એમ પ્રેમથી વાતો કરતી.

આપણી સ્ત્રીઓને તેઓ પવિત્ર છે તેવું સતત પુરવાર કરતા રહેવું પડે છે. એમને કોઈ છાના કામ કરવાના નથી તેવું સાબિત કરવા એમના બેંક એકાઉન્ટ, ફેસબુક એકાઉન્ટ, ઈમેલ એકાઉન્ટ બધું ખુલ્લું રાખવું પડતું હોય છે. બધાના પાસવર્ડ ઘરમાં બધા જાણતા હોય છે. એના ઈમેલ અને ફેસબુક એકાઉન્ટ ખોલીને પતિદેવ બેઠા હોય તો જરાય નવાઈ નહિ. પત્નીના નામે એની સખીઓ કે સખાઓ સાથે ચેટીંગ કરતા હોય ને સામેવાળાને ખબર નાં પડે તેમાં નવાઈ નહિ. એના મોબાઈલનું સીમકાર્ડ પતિદેવ એમના મોબાઈલમાં નાખીને બેઠા હોય તેમાય નવાઈ નહિ. પત્નીની પણ દલીલ હોય કે મારે શું છાનું કરવાનું છે કે બધું સિક્રેટ રાખું ? એમાં પેલા સડેલા કલમી બોર પકડાઈ જતા હોય છે તેવું પણ બનતું હોય છે અને પછી થાય હોબાળો. તારે કશું છાનું કરવાનું નથી માટે બધું ઓપન રાખ તેમાં અને મને તારા ઉપર વિશ્વાસ છે માટે તારી પ્રાયવસીમાં મને રસ નથી એ બેમાં બહુ મોટો ફરક છે.

જો કે હવે નવા જમાના પ્રમાણે બોરની વધુ સારી જાતો પેદા થઈ છે જે બિલકુલ સડેલી નાં હોય, ઊંધું ઘાલીને ખાઈ શકાય તેવી પણ તેના કદરદાન કેટલા ? થોડા અઠવાડિયા ઉપર ક્લિનિકલ સાયકોલોજીસ્ટ અને મેરેજ કાઉન્સેલર DR. Randi Gunther નું ડિસ્કશન હું વાંચતો હતો. એમના કહેવા પ્રમાણે હવે પુરુષો પહેલા જેવા સાવ રહ્યા નથી. હવે પુરુષો ઘર સંભાળે છે. ખાવાનું બનાવવામાં સ્ત્રીઓને મદદ કરે છે. બાળકોના ડાયપર(બાળોતિયા) બદલે છે. બાળકોને લઈને રવિવારે વહેલી સવારે બહાર ફરવા જાય છે જેથી એમની પત્ની આરામથી ઊંઘી શકે. સ્ત્રીને સમાન દરજ્જો આપે છે. હું પોતે નવેક વર્ષથી અમેરિકામાં રહું છું મેં જાતે આ બધું જોયું છે. એક રીસર્ચ એવું પણ છે કે પોતાના બાળકો સાથે રાત્રે ભેગા સુઈ જતા પિતાનું ટૅસ્ટાસ્ટરોન હાર્મોન જે આક્રમકતા માટે કારણભૂત હોય છે તેનું લેવલ ઘટે છે અને ઓક્સીટોસીન લેવલ વધે છે.

આમ પુરુષો પહેલા જેવા જોહુકમી નાં રહ્યા હોય તો હવે સ્ત્રીઓ ખુબ ખુશ હોવી જોઈએ અને ડિવોર્સનું પ્રમાણ ઓછું હોવું જોઈએ. પ્રોફેસર Gad Saad નોંધે છે કે ૧૦૦માંથી ૬૯ છૂટાછેડાની મોંકાણ સ્ત્રીઓ દ્વારા શરુ થાય છે. બ્રિટનમાં આ આંકડો ૭૨નો છે. Dr Randi ટીનેજર હતા ત્યારથી મળેલો એમનો મનનો માણીગર ૫૦ વર્ષથી બદલ્યો નથી. એટલે સફળ લગ્નજીવનના રહસ્ય સારી રીતે જાણે છે. ક્લિનિકલ સાયકોલોજીસ્ટ અને કાઉન્સેલર તરીકે આ મહિલા ૯૦,૦૦૦ કલાક સંબંધોમાં સમસ્યાગ્રસ્ત જોડલા અને એકલા લોકો સાથે રૂબરૂ વાતચીત કરી ચુક્યા છે. એમની ઓફિસમાં એવા પતિદેવો ને મળેલા છે જેઓ પ્રેમાળ, માન આપનાર, કાળજી રાખનાર, ઊર્મિશીલ, ઉત્સાહી, સમર્પિત, વિશ્વાસપાત્ર, પ્રમાણભૂત અને સહાયકારક હોવા છતાં એમની પત્નીઓ એમને છોડી ગઈ હોય છે ફક્ત કઈક જુદું( different kind of man ) શોધવા. આવા ગ્રેટ હસબંડ છોડી થોડી વધુ મર્દાનગી શોધવા નીકળી પડેલી સ્ત્રીઓની એમણે સારવાર પણ કરી છે જે સમજતી હોય કે નવો પુરુષ ઉત્તેજના સાથે વધુ સંભાળ પણ રાખશે.

સ્ત્રી દીવાનખંડમાં એના પુરુષમાં સુકોમળ સખી શોધતી હોય છે અને શયનકક્ષમાં મર્દ યોદ્ધો. આવો સુભગ સમન્વય ભાગ્યેજ મળે અને એકસાથે તો મળવો મૂશ્કેલ. દીવાનખંડની સખી શયનકક્ષમાં સખી બની રહે તે નેચરલ છે. આમ બધા પુરુષો કલમી બોર જેવા નાં હોય તેમ બધી સ્ત્રીઓ પણ ચણી બોર જેવી નાં હોય. બ્લેક એન્ડ વ્હાઈટ ટીવીનો જમાનો ગયો હવે કલર ટીવી આવી ગયા છે તે પણ સમજવું જરૂરી છે.

પ્યારા મિત્રો.

પાંચ ડિસેમ્બરે ગુજરાતી બ્લોગ જગતમાં બે વર્ષ પુરા થયા. યાત્રા સુખદ રહી.વાચકોની સંખ્યા ગયા વર્ષ કરતા જેટ સ્પીડે વધી અને પ્રતિભાવોની સંખ્યા બરોબર રહી. ખાસ તો ફેસબુકનો એમાં મહત્વનો ફાળો રહ્યો. ફેસબુક મિત્રો ત્યાં જ પ્રતિભાવ આપી દેતા હોય છે. આ વર્ષે નવા વિષય ઈવોલ્યુશનરી સાયકોલોજી વિષે વધુ લખ્યું. માનવ સ્વભાવના જટિલ સત્યો વિષે જાણવાનું, વાંચવાનું, એનો અભ્યાસ કરવાનું, મનન કરવાનું, ભારતીય સંસ્કૃતિ સાથે ભારતીય સમાજ વ્યવસ્થા સાથે એનો તાલ મીલાવવાનો અને પછી લખવાનું તે પણ સરળ શબ્દોમાં ખૂબ અઘરું પડતું હતું. ઘણીવાર તો એક જ વિષય ઉપર જુદા જુદા મનોવૈજ્ઞાનિક લેખકોના પંદર વીસ કે પચીસ લેખો વાંચીને એકાદ લેખ મૂક્યો હશે.

“દિવસે નિંદ્રા રાત્રે કામ,

ક્યારે ભજવા બ્લોગ રામ.”

આજની સાથે ૨૭૦ પોસ્ટ અને લાખ કરતા વધુ હીટ(મુલાકાતી) મેળવીને સેરેટોનીન અને ડોપામાઈન જેવા હેપી કેમિકલ્સનો સારો એવો ડોઝ મળી ચૂક્યો છે, સાથે બ્લોગર મિત્રો, ફેસબુક મિત્રો તથા જાણ્યા અજાણ્યા અનેક વાચક મિત્રોનો  સહકાર અને મારામાં મુકેલા વિશ્વાસે ઓકસીટોસીન જેવા હેપી રસાયણનો ખૂબ મોટો ડોઝ પણ મેળવી ચૂક્યો છું.

જાણે અજાણ્યે કોઈની લાગણી દુભવી હોય તો ક્ષમા આપશો.  સર્વે વાચક મિત્રોનો હૃદયપૂર્વક આભાર માનું છું.