રમવાથી ભલું નહિ થાય ભણવા બેસ

ઓલોમ્પિકમાં ગોલ્ડ મેડલ નથી મળતા એના અનેક કારણોમાનું મુખ્ય કારણ માબાપ દ્વારા બોલાતું ઉપરનું વાક્ય છે. બચપણથી જ તમારા બ્રેનની હાર્ડડિસ્કમાં કોતરાઈ ગયું હોય, હાર્ડ વાયરીંગ થઈ ગયું હોય કે રમવાથી ભલું થવાનું નથી. પછી રમતગમતમાં કોણ રસ લેવાનું?

હમણાં જે બ્રાઝીલનાં રીઓમાં ઓલોમ્પિક ચાલે છે તેમાં સૌ પ્રથમ વાર જીમ્નાસ્ટીકમાં ભારતની દીપા કરમાકર ક્વોલીફાઈ થઈ છે. બહુ સારી વાત કહેવાય. મેં મારા દીકરાને કહ્યું દીપા કરમાકર આ વખતે કદાચ એકાદ મેડલ ભારતને અપાવે. મારા દીકરાએ સ્પષ્ટ કહી દીધું નો મળે. મેં કહ્યું કેમ નો મળે? તો કહે પાપા એ બાવીસ વર્ષની છે, જીમ્નાસ્ટીકમાં ૧૫ વર્ષની આસપાસની છોકરીઓ જ જીતતી હોય છે. છોકરું પાંચ વર્ષનું હોય ને જીમ્નાસ્ટીકની ટ્રેનિંગ શરુ થઈ જાય.

આપણને છોકરાં એકદમ કહ્યાગરાં, જરાય મસ્તી ના કરે તેવા, શાંતિથી બેસી રહે તેવા અને આજ્ઞાકારી કશી હઠ ના કરે તેવા ગમતાં હોય છે. અને એવું છોકરું ઘરમાં હોય તો મહાસુખ મળ્યું હોય તેવી વાતો ગર્વથી કરીએ છીએ.

બીજાની શું કામ મારી જ વાત કરું. મને પતંગ ચગાવતા આવડતી નથી. કેમ? કેમકે અમારા બચપણના સમયમાં મકાનો અગાસીવાળા બહુ ઓછા હતા, પતરા વાળા જ મોટાભાગે હોય. પતરાં પાછાં ઢાળવાળાં હોય. પતંગ ચગાવતા ધ્યાન રહે નહિ અને પતરાં પરથી ગબડી જવાય તો હાથપગ તૂટી જાય કે મોત પણ આવી જાય. એવા અકસ્માત બનેલા પણ ખરા. એટલે પિતાશ્રી કદી પતંગ લાવી આપે નહિ. ઉતરાણ કરવા જ ના દે. તે સમયે અમે વિજાપુરમાં રહેતા. આખું ગામ ધાબે અને પતરે ચડેલું હોય અમે મો વકાસી ઉદાસ જોયા કરતા.

અમે રહેતા તે દેવાણીવાસ આગળ એક મોટો ચોક હતો ત્યાં હનુમાનજીનું મંદિર હતું. તે ચોક અમારા રમવાનું સ્થળ. અમે રમતા હોઈએ પણ દૂરથી પિતાશ્રી આવતા હોય સાંજે એટલે ભાગીને ઘરમાં હાથપગ ધોઈ બેસી જવાનું. રમવા જઈએ ને વાગી જાય તો? લગભગ બધાને આવો અનુભવ હશે. આપણા માબાપ ઓવર પ્રોટેકટીંગ હોય છે. પડકારોનો સામનો કરવાનું શીખવતા જ નથી. બચપણથી જ રમવા પ્રત્યેનો વિરોધ મનમાં ગંઠાઈ જાય છે.

મારી સ્કૂલની વાત કરું. હું ભણેલો વિજાપુરમાં તે સ્કૂલ પાસે સારું મેદાન હતું નહિ. પી.ટી. નો પિરીયડ લેવા આખી સ્કૂલમાં ૫ થી ૧૧ ધોરણ સુધી એક જ શિક્ષક હતા. અઠવાડીએ એક જ વાર પી.ટી. નો પિરીયડ આવતો. એમાં અડધો પિરીયડ તો હાથ ઊંચા કરો, નીચા કરો, સાઈડમાં કરો, સાવધાન અને વિશ્રામમાં જ જતો. સ્કૂલમાં જિમ હતું જ નહિ. પછી એક ટીચર નવા એપોઇન્ટ કર્યા માધ્યમિક વિભાગ માટે. અમે સ્કૂલમાં કોઈ સારી રમત ગમત શીખ્યા જ નહોતા. અગિયારમાં ધોરણમાં હું બરોડા ભણવા આવ્યો. એચ. જે. પરીખ હાઈસ્કૂલ નવરંગ ટોકીઝની બાજુમાં હતી. સ્કૂલ શહેર વચ્ચે હતી. સ્કૂલ પાસે કોઈ મેદાન તો શું નાનો સરખો ચોક પણ નહોતો. અમે રમીએ શું? બાજુમાં નવરંગ ટોકીઝમાં સિનેમા જોવા ઘૂસી જતા.

ભારતની શહેરોમાં એવી હજારો લાખો સ્કૂલો હશે જેમની પાસે નામ માત્રનું રમવાનું મેદાન પણ નહિ હોય. સ્કૂલોમાં રમતગમતના નામ માત્રના પિરીયડ હોય છે. એક પિરીયડ અને એક પીટી ટીચર રાખવો પડે એટલે રાખતા હોય છે. માબાપનો જ અભિગમ રમત વિરોધી હોય છે. ભણવા બેસ રમવાથી ભલું નહિ થાય.

આંતરરાષ્ટ્રીય રમતગમતોમાં જે ભાગ ભારતના ખેલાડીઓ લે છે તેમાં મોટાભાગે આર્મીના અને રેલ્વેના હોય છે. જે રમતો પર્સનલ ઇવેન્ટ કહેવાય, વ્યક્તિગત કાબેલિયત ધરાવતી રમતોમાં ભારતીયો કાયમ નબળા પડ્યા છે. હોકીમાં ભારતનો સુવર્ણકાળ હતો. તે યુગ પણ જાણે પૂરો થઈ ગયો છે. હોકી ટીમ રમત કહેવાય. ભારતીય હોકી ટીમમાં પણ આર્મીના માણસો જ ખાસ હતા. સળંગ છ ગોલ્ડ એટલે ૨૪ વર્ષ ભારતનો હોકીમાં દબદબો રહ્યો. કૂલ આઠ ગોલ્ડ મેડલ જીતેલી ભારતીય હોકી આજે ખોવાઈ ગઈ છે. પર્સનલ ઇવેન્ટ એવી શુટિંગમાં પહેલી વાર સિલ્વર મેડલ આર્મીના રાજયવર્ધનસિંહ રાઠોર લઈ આવેલા. તેમની પાસે સારી રાઈફલ ખરીદવાના પૈસા નહોતા. ત્યાર પછી અભિનવ બિન્દ્રા શુટીંગમાં પહેલીવાર ગોલ્ડ લઈ આવ્યા. અભિનવ પૈસાદાર માબાપનું સંતાન, મોઘી રાયફલ અને મોંઘી ટ્રેનિંગ ખુદના પૈસે લીધેલી. આ વખતે અભિનવને કશું ના મળ્યું. ઓલોમ્પીકના ઇતિહાસમાં ભારતના નામે વ્યક્તિગત રમતમાં ફક્ત એક જ ગોલ્ડ બોલે છે. એનાથી ખુશ થવું કે રડવું?

૧૨૫ કરોડના દેશમાં ટેલેન્ટની કોઈ ખામી નથી. એ ટેલેન્ટને ઓળખી, એને ધક્કો મારી આગળ ધકેલી, એને પૂરતી સગવડ આપી ટ્રેનિંગ આપવી અને એની પાછળ ફાળવાતા પૈસા યોગ્ય રીતે વાપરવાની આખી સિસ્ટમમાં ખામી છે. ક્રિકેટ સિવાય એક પણ રમતગમતનું ફેડરેશન યોગ્ય રીતે કામ કરતુ નહિ હોય. આવા ફેડરેશનમાં સ્પોર્ટ્સ પર્સનને બદલે નેતાઓ અને બીજા જેતે રમત કદી રમ્યા જ નાં હોય તેવા લોકો પ્રમુખ બની બેસી જતા હોય છે. કદી હોકી સ્ટીક હાથમાં પકડી ના હોય તે હોકી ફેડરેશનનો પ્રમુખ હોય તેવું પણ બને. આ તો દાખલો આપું છું.

હમણાં એક મિત્રે લખ્યું કે આ ઓલોમ્પિક માટે ૧૮૦ કરોડ વપરાયા. ચોક્કસ વપરાયા હશે. સરકારે તો ફાળવ્યા જ હશે પણ છતાંય ખેલાડીઓ પાછળ કેટલા વાપર્યા હશે તે ભ્રષ્ટ અધિકારીઓ જ જાણે. દીપા કરમાકરનું પ્રાથમિક ટ્રેનિંગ સેન્ટર કોઈએ મૂકેલા વિડીઓમાં જોયું. એ હિસાબે આ દીકરી બહાદુર કહેવાય કે ઓલોમ્પીકમાં ક્વોલિફાય થઈ એજ મેડલ જીત્યા બરોબર છે. એશિયન ગેઈમ્સ વખતે કલમાંડી કેટલા પૈસા ખાઈ ગયા ને જેલમાં ગયેલા તે સહુ જાણે જ છે. એટલે રમતગમતો પાછળ પૈસા વપરાય છે જરૂર પણ સાચા ઠેકાણે નથી વપરાતા તે પણ એટલું જ સત્ય છે.

મૂળે આપણે રમત પ્રિય, કસરત પ્રિય પ્રજા છીએ નહિ. આપણે ખેલ(ડ્રામા, તાયફા) પ્રિય પ્રજા છીએ. તમે ખેલ મહાકુંભ અને ખેલોત્સવ પાછળ કરોડો વાપરો તેના બદલે તે પૈસામાંથી રમતગમત માટે એક જરૂરી ઇન્ફાસ્ટ્રકચર ઊભું કરો. બાકી આ ઉત્સવ પાછળ વાપરેલા પૈસા નકામા જ જવાના. લોકો ઉત્સવ મનાવી ઘર ભેગા, અને ઘેર જઈ છોકરાને કહેશે ભણવા બેસ રમવાથી ભલું નહિ થાય. વિદેશોમાં રોજ ભણવાના પિરીયડ પત્યા પછી દોઢ બે કલાકનાં સ્પોર્ટ્સ પિરીયડ ફરજીયાત છે. દરેક વિદ્યાર્થીએ સ્પોર્ટ્સનો એક સબ્જેક્ટ મતલબ એક રમત વિષય તરીકે લેવી ફરજીયાત છે. અને આ બધું સ્કૂલ પાસે સારું મેદાન હોય તો જ શક્ય બને.

વર્ષો પહેલા અહિ એટલાન્ટામાં ઓલોમ્પિક રમાયેલી. તે ઓલોમ્પીકમાં ચારેક ગોલ્ડ મેડલ જીતેલા આફ્રિકન અમેરિકન ખેલાડી તે પછી ભારત આવેલા. તેમણે બધે ફર્યા પછી કોઈ પત્રકારના સવાલના જવાબમાં કહેલું કે ભારત પાસે ઉત્તમ ખેલાડીઓ છે. પ્રતિભાની કોઈ ખામી નથી. જબરદસ્ત ટેલેન્ટ છે. ખામી છે કિલર એટીટ્યુડની. ભારતના ખેલાડીઓ અગ્રેસિવ નથી, આક્રમક નથી. આપણે ત્યાં કહેવત છે એક મરણીયો સો ને ભારી. આપણા ખેલાડીઓ મરણીયા નહિ બની શકતા હોય.

વર્ષો પહેલાની વાત છે. હું ત્યારે માણસામાં વડોદરાથી ભણીને નવોસવો આવેલો. અમારા લગભગ ડઝનેક મિત્રોએ પીએસઆઈ ની ભરતી માટે પરીક્ષા આપેલી. રિજલ્ટ આવેલું નહિ. પણ ફીજીકલ ફિટનેસ માટેના તેના ધારાધોરણ મુજબ બધા તૈયારીઓ કરતા. અને તે માટે માણસા કોલેજના મેદાનમાં દોડવા જતા. હું પણ અમસ્તો ભેગો જતો. લેખિત પરીક્ષાનું રિજલ્ટ આવેલું નહિ માટે કદાચ એમાં ફેઈલ થઈએ તો અત્યારે દોડેલું નકામું જાય તેમ માની અમુક મિત્રો દોડતા જ નહિ અને ઝાડ પર ચડી આંબલીપીંપળી રમતા. અમુક દોડતા અને મહેનત કરતા. એક મિત્ર હતા જે માણસા કૉલેજની બાસ્કેટબોલની ટીમના બહુ સારા ખેલાડી હતા અને રજાઓમાં પાર્ટ ટાઈમ જોબ કરતા હશે, માટે સાંજે મોડા કોલેજના મેદાનમાં આવી એકલા એકલા પ્રેક્ટીશ કરતા. બીજા બધા ઘેર જતા ત્યારે તે આવતા અને મોડે સુધી દોડતા ને મહેનત કરતા. લેખિત પરીક્ષાનું રિજલ્ટ આવ્યું એમાં જે ખરેખર શારીરિક ફીટ હતા તે નાપાસ થયા અને જે અદોદળા હતા તે પાસ થયા. પણ હવે તેમની પાસે પ્રેક્ટીશ કરવાનો સમય નહોતો. જે ભાઈ બાસ્કેટબોલની ટીમના ખેલાડી હતા અને મોડી સાંજે પ્રેક્ટીશ કરતા તે લેખિતમાં પણ પાસ થયેલા. કહેવાની જરૂર નથી ડઝનબંધ મિત્રોમાંથી તે એકલા જ પીએસઆઈ બનેલા. બાકી બધા ફીજીકલ ફિટનેસની પરીક્ષામાં નાપાસ થયેલા. આજે તો એ ભાઈ સુરતમાં DYSP છે.

ભારતની ફૂટબોલ કે બાસ્કેટબોલ કે વોલીબોલ જેવી રમતોની ટીમો ક્વોલીફાઈ પણ થતી નથી. આ રમતોના યુનિવર્સિટી અને સ્ટેટ લેવલના ખેલાડીઓને પૂછી જોશો કેટલા કડવા અનુભવો અધિકારીઓ તરફથી થતા હોય છે. ખેલાડીઓ દેશને નામના અપાવે છે તે સીધુંસાદું સત્ય છે. પણ ઉપલા સ્તરે દેશને નામ મળે એના બદલે એમના ખીસા ભરાય તેમાં રસ વધુ હોય છે.

જયભાઈ દંભીસ્તાન કહેતા હોય છે, આખું નહિ પણ ભારતની અંદર એક નાનકડું દંભીસ્તાન વસેલું છે. એ દંભીસ્તાનનાં દંભીઓ અને દંભીણીઓનાં દંભની વાત કરું તો એમને એવું છે કે ભારત વિષે લખવાનો અધિકાર ફક્ત એ લોકોને જ પ્રાપ્ત થયેલો છે. એમને ખબર નથી અમને વિદેશમાં રહેતા ભારતીયોને ભારત માટે વિશેષ પ્રેમ હોય છે. મેં બ્રોન્ઝ વિજેતા સાક્ષીને શાબાશી આપતી ત્રણચાર પોસ્ટ ખુશીમાં ને ખુશીમાં મૂકી દીધી. એની માતા જે હર્ષોલ્લાસથી નાચી ઉઠેલી તે જોઈ મારી આંખો સજળ બનેલી. સિંધુ માટે સિલ્વર મેડલ તો પાકો જ છે. કાલે જીતશે તો ભારતને ઓલોમ્પીકના ઇતિહાસમાં પર્સનલ ઇવેન્ટ રમતમાં બીજો ગોલ્ડ મળશે. સિંધુની જીતને વધાવતી પોસ્ટ પણ તરત મૂકેલી. આ બધું મુકીએ ત્યારે આ દંભીઓ અને દંભીણીઓ ડોકાતા સુદ્ધા નથી. બેવડાં કાટલાંની વાત કરું તો આવા દંભીઓ પોતે ભારતને કેમ ગોલ્ડ મેડલ મળતા નથી તે વિષે લખતા જ હોય છે પણ આપણે એકાદ વાક્ય લખીએ તો ભારત વિરોધી લાગે છે. ટૂંકમાં ભારત વિષે લખવાનો ફક્ત એમને જ અધિકાર છે તેવું એ લોકો મનોમન માની બેઠા છે. એમની પાસે એકની એક ચવાઈ ગયેલી દલીલ હોય છે કે દેશ છોડી વિદેશમાં કેમ વસ્યા? હહાહાહાહાહા ચરૈવેતિ ચરૈવેતિ. આ બુદ્ધિના સાગરો અને નદીઓને ખબર નથી કે લાખો વર્ષ પૂર્વે એમના બાપદાદા અને દાદીઓ આફ્રિકાના ઝાડ પરથી હેઠા ના ઉતાર્યા હોત તો આજે આ લોકો ભારતમાં નહિ આફ્રિકાના કોઈ વૃક્ષ પર હુપ હુપ કરતા હોત.

 

કોઈ પણ રમતમાં આગળ વધવું હોય તો એક ડેડીકેશન, સ્વયં શિસ્ત અને વર્ષોની મહેનત માંગે છે. આ કોઈ તહેવાર કે ઉત્સવ નથી કે બેચાર દિવસ ધમાધમ કરીને ઓલોમ્પીકમાં પ્રવેશ મળી જાય. પણ આપણે તાયફા પ્રિય પ્રજા હોવાથી ચાર દિવસના તાયફા યોજી મન માનવીએ છીએ. ખેલોત્સવ પાછળ લાખો કરોડો રૂપિયા વાપર્યા ગુજરાતનો એકેય ખેલાડી ઓલોમ્પિક ટીમમાં કેમ નથી? છે ને વિચારવા જેવું? કડવું લાગશે. જ્વાલા મરચી પૂંઠમાં ઘુસી જશે પણ હકીકત છે. અરે પહેલા સ્કૂલોને સારા મેદાન તો પુરા પાડો? રમતગમતને વિષય તરીકે ફરજીયાત તો કરો? રોજ સ્કૂલમાં દરેક છોકરાને બે કલાક રમવાનું તો ફરજીયાત કરો? પછી જુઓ ભારતનું ટેલેન્ટ મેડલના ઢગલા કરી દેશે.

મહિલા કુસ્તીમાં બ્રોન્ઝ મેડલ માટે સસ્ખીને ફરીથી લાખ લાખ વધાઈઓ. પી.વી સિંધુને બેડમિન્ટનમાં સિલ્વર તો મળી જ ચૂક્યો છે માની લો અને આવતી કાલની ફાયનલમાં જીતી જાયને ગોલ્ડ મળે તેવી ખુબ ખુબ શુભેચ્છાઓ.