ચુંબન રહસ્ય (Science of Kiss)
“Kiss me and you will see how important I am,” Sylvia Plath (October 27, 1932 – February 11, 1963) was an American poet, novelist and short story writer) નામની ફક્ત ત્રીસ વર્ષની ઉંમરે દુનિયા છોડી ગયેલી એક કવિયત્રીની આ એક પ્રસિદ્ધ પંક્તિ છે. આ એક સ્ત્રીની સંવેદના છે કે એક ચુંબન કરો પછી ખયાલ આવશે કે તે કેટલી મહત્વની છે. એક ચપટી સિંદૂરની કિંમત તો હવે દંભ બનીને રહી જવાનો છે, એની શરૂઆત થઈ ચૂકી છે પણ એક ચપટી ચુંબન તો કાયમ કિંમતી રહેવાનું જ છે. સખ્યભાવ અને સૌજન્ય દર્શાવવા, માન આપવા અને માતા-પિતા દ્વારા કરાતાં ચુંબનો સિવાય કામોદ્દીપક ચુંબનો દરેક સંસ્કૃતિમાં માન્ય છે. આખી દુનિયામાં બહુમતી લોકો આવું શૃંગારિક ચુંબન કરતી વખતે ઉત્તેજના, આનંદ, અણઆવડત, કઢંગાપણું, વૈચારિક ગભરાટ મહેસૂસ કરતા હોય છે. મુખરસ(સલાઇવ) અને જમતી વખતે સલાડની આપલે જેવો અનુરાગનો આચાર ઇચ્છનીય પળો તરીકે મહત્વનો હોય છે. ચુંબન કામકેલીનું અવિભાજ્ય અંગ છે.
અમુક વિશેષજ્ઞોનું માનવું છે કે સંભવિત સેક્સ્યૂઅલ પાર્ટનરની ઇન્ફર્મેશન એકઠી કરવાના મેકનિઝમ તરીકે ચુંબન ઈવૉલ્વ થયેલું છે. ચુંબન શારીરિક સજ્જડ નિકટતા પ્રદાન કરતું હોય છે, એટલું નિકટવર્તી કે તમે સૂંઘી શકો અને સ્વાદ પણ લઈ શકો. આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિઓ અને જિનેટિક સંબંધિત માહિતી ધરાવતા ગૂઢ રસાયણોનો સ્ત્રાવ કરતી ગ્રંથિઓ આપણા ચહેરાની આસપાસ વધુ હોય છે. આપણી લાળ(saliva) હોર્મોનલ સંદેશાઓ ધરાવતી હોય છે. વ્યક્તિના શ્વાસની મહેક, ઓષ્ઠની લહેજત, અને દંતસ્પર્શ સંવેદના વ્યક્તિની તંદુરસ્તી અને હાઇજિન પ્રત્યે ઇશારા દર્શાવી સંતાનોત્પાદક સુયોગ્યતા જતાવતી હોય છે.
માનસિક રીતે જોઈએ તો ચુંબન વ્યક્તિ પ્રત્યેની નિકટતા, ગાઢ અંગતતા અને વિશ્વાસની અભિવ્યક્તિને બળવત્તર કરતું હોય છે. આમ ચુંબન ઘ્રાણેન્દ્રિય અને સ્વાદેન્દ્રિયને સમીપતાનાં ઉત્સવમાં ભાગ લેવા આમંત્રિત કરી એને વધુ ઊંડાણ અર્પતું હોય છે. વધારામાં ચુંબન બીજી વ્યક્તિને આપણા નાજુક અંગત સ્થાન એવા મુખમાં પ્રવેશ આપી ચેપી રોગ પામવાનું જોખમ લેવા સંમતિ દર્શાવતું હોય છે. આવી રોગ પામવાની શક્યતા હોય છતાં ચુંબન થવા દેવા મતલબ સામેની વ્યક્તિ પર વિશ્વાસ હોય છે, એક નિકટતા હોય છે. ખાસ તો ચુંબન સ્ત્રીઓમાં રહેલી સૂગને(Disgust) દૂર રાખવા પ્રેરતું હોય છે. મતલબ માનસિક નિકટતા વગર ચુંબન શક્ય હોતું નથી. માટે માનસિક સમીપતા વગરની સેક્સ્યૂઅલ પ્રવૃત્તિઓમાં ચુંબન ખાસ સામેલ થતું નથી.
ચુંબન એટલે કામોદ્દીપક મોહક પ્રલોભન, સ્ત્રીઓના હોઠ અને ઔષ્ઠ્ય ધ્વનિને નકારવાનું બહુ મુશ્કેલ. લાલ રંગ આમેય કામોત્તેજક હોય છે. માટે સ્ત્રીઓ એને લાલ રંગે રંગતી હોય છે. પુરુષોને ભીનું ચુંબન કરવાનું ગમતું હોય છે માટે ચુંબનમાં પુરુષો જિહ્વાની સામેલગીરી સ્ત્રીઓ કરતા વધુ ઇચ્છતા હોય છે. ભીનું મુખ અને એમાં પ્રવેશ કરવા પ્રયત્ન કરતી જિહ્વા કામોત્તેજના વધારી સમાગમને વિશિષ્ટ બનાવી દે છે. પુરુષોને ભીનું ચુંબન વધુ ગમતું હોય છે કેમકે પુરુષોનાં મુખરસમાં testosterone હોય છે જે સ્ત્રી અને પુરુષ બંનેમાં કામ ઉદ્દીપન માટે જવાબદાર હોય છે જેથી ભીના ચુંબન દ્વારા પુરુષ એનું testosterone સ્ત્રીનાં મુખમાં પ્રવેશ કરાવી એની કામોત્તેજના વધારી મૂકવાનું કામ કરતો હોય છે.
ઇવલૂશનરી ઍન્થ્રપૉલજિસ્ટ હેલન ફિશર (Rutgers University, New Jersey) કહે છે ચુંબન વિકાસના ક્રમમાં સંતાનોત્પાદક વ્યૂહરચના તરીકે ત્રણ તબક્કાઓમાં કામ કરે છે. એક તો ચુંબન કામોત્તેજના વધારી બહુવિધ(મલ્ટિપલ) પાર્ટનર સાથે સંભોગ કરવા ઇચ્છા પ્રેરક બનતું હોય છે. ત્યાર પછી રોમૅન્ટિક પ્રેમની ભઠ્ઠીમાં ઈંધણ ઉમેરી એને વધારે પ્રજ્વલિત કરી બહુવિધ પાર્ટનરમાંથી એક પસંદ કરી તેના પ્રત્યે મોહ ઉત્પન્ન કરવા પ્રેરક બનતું હોય છે. અને પછી તે પાર્ટનર સાથે મજબૂત સામાજિક જોડાણ(ફેવિકોલ બૉન્ડ) વધારી બંને પાર્ટનરનાં Genes ધરાવતા સંતાનો ઉછેરવા પ્રેરકબળ બનતું હોય છે.
Robert Gallup (University of Albany, New York) અને તેમના સાથીઓએ કરેલા સંશોધન મુજબ શૉર્ટ ટર્મ હોય કે લોંગ ટર્મ સ્ત્રીઓ માટે ચુંબન વધુ મહત્વ ધરાવતું હોય છે. રોમૅન્ટિક રિલેશનશીપ માટે સુંદર ચુંબન એકલું પૂરતું હોતું નથી પણ સ્ત્રીઓ પરનો અભ્યાસ બતાવે છે કે ચુંબન કરનાર પુરુષ પાત્રની ગંધ અને સ્વાદ પણ વધુ વજન ધરાવતો હોય છે જે આગળ ચુંબન કરવા દઈને સંબંધ આગળ ધપાવવા મદદરૂપ બને. આમ અસફળ ચુંબન સંભવિત સાથી ગુમાવવાનું કારણ પણ બની શકે. પુરુષને ચુમ્બનમાં અને સ્ત્રીને ચુંબનની ગુણવત્તામાં વધુ રસ હોય છે. પુરુષ ચુંબન પછી સીધો સમાગમની ઇચ્છા ધરાવતો હોય છે. અને ચુંબન સમાગમ તરફ દોરી જાય તેને good kiss સમજતો હોય છે. આમ પુરુષ ચુંબન માટે ઉતાવળો હોય છે અને ચુંબન પછી સમાગમમાં ઊતરવાનું દબાણ સ્ત્રીને કરતો હોય છે, એની ફરિયાદ સ્ત્રીઓને રહેતી હોય છે.
સ્ત્રીઓ માટે ચુંબન કીમતી હોય છે. ઓવુલ્યેશન સમયે સંભવિત પાર્ટનરની ઇન્ફર્મેશન ભેગી કરવાનો અનકોન્શયસ તરીકો એટલે ચુંબન. જે સ્ત્રી અને પુરુષ પોતાને આકર્ષક ગણાવતા હોય તેઓ ચુંબનને વધુ મહત્વ આપતા હોય છે. જે લોકો વધુ આકર્ષક હોય છે તેઓ પાસે સેક્સૂઅલ ઑપ્શન પણ વધુ હોય તે સ્વાભાવિક છે. તો તેવા લોકો માટે પાર્ટનર પસંદ કરવા અને તેને લલચાવવા માટે ચુંબન એક ટૂલ(tool) બની જતું હોય છે. શૉર્ટ ટર્મ રિલેશનશીપ માટે સમાગમ દરમ્યાન કે સમાગમ પછી કરાતા ચુંબન કરતા સમાગમમાં ઊતરતા પહેલાનું ચુંબન વધુ મહત્વનું બની રહેતું હોય છે તેવું અભ્યાસ બતાવે છે. જ્યારે લોંગ ટર્મ રિલેશનશીપમાં સમાગમ પહેલા, સમાગમ દરમ્યાન કે સમાગમ પછીનાં ચુંબનો સરખું જ મહત્વ ધરાવતા હોય છે તેવું અભ્યાસ જણાવે છે.
ચુંબન લોંગ ટર્મ રિલેશનશીપની ક્વૉલિટી સુધારવામાં પણ મહત્વનું બની રહેતું હોય છે. Kory Floyd (Arizona State University) કરેલા સંશોધન મુજબ વધુ ચુંબન કરવાનું સૂચવ્યા પછી તે સૂચના અમલમાં મૂક્યા પછી તે લોકોના કલેસ્ટરૉલ અને સ્ટ્રેસ હૉર્મોન ઘટ્યા હતા. Wendy Hill (Lafayette College Pennsylvania) કરેલા સંશોધન મુજબ રોજનું પંદર મિનિટ ચુંબન કરનાર લોકોના stress hormone cortisol લેવલમાં ઘટાડો નોંધાયો હતો. તારણ એવું નીકળે છે કે ટૂંકા ગાળાના સંબંધમાં ચુંબન સમાગમ તરફ વધુ ઝોક ધરાવતું સંભવિત સાથીની પસંદગી અને પ્રલોભન તરીકે વપરાતું જણાય છે. જ્યારે લાંબા ગાળાના સંબંધમાં ચુંબન માનસિક સમીપતાની અભિવ્યક્તિ તરીકે અને સંબંધમાં નિકટતા વધારવામાં બહુ કામ લાગે છે. પુરુષ માટે ચુંબન સીધું સેક્સમાં ઉતારવાનો ગેટવે અને ઓવરટાઈમ ઘટાડવાનો નુસખો જ્યારે સ્ત્રીઓ માટે ચુંબન વધુ મહત્વનું, તંદુરસ્ત પાર્ટનરની પસંદગી અને સંબંધ લાંબો લાંબો સમય ટકાવી રાખવાનું તેને બળવત્તર બનાવવાનું મહત્વનું પ્રેરકબળ બનતું હોય છે. પુરુષને ચુંબન સાથે સેક્સમાં વધુ રસ હોય છે જ્યારે સ્ત્રીને ચુંબન વખતે સેક્સ કરતા જે તે પુરુષના સ્વાદ અને સુગંધમાં રસ વધુ હોય છે.
હમણાં વૅલન્ટાઇન ડે ઉપર એક મિત્રે ફેસબુક ઉપર ફ્રેંચ કિસ French kiss કરીને વૅલન્ટાઇન દિવસ ઊજવી મોજ કરવાનું સૂચવ્યું હતું. બંધ બાથરૂમમાં કપડાં પહેરીને સ્નાન કરતી મોટાભાગની પ્રજાને ખબર તો હોવી જોઈ ણે કે ફ્રેંચ કિસ કોને કહેવાય? અહીં તો કિસ કરવાથી ગર્ભવતી બની જવાય તેવું ભણેલી છોકરીઓ માનતી હોય ત્યાં કિસ કરવાની વાત કરવી મહાપાપ બની જાય. અમેરિકા જેવા ઍડ્વાન્સ દેશમાં પણ છોકરીઓ આવું ક્યારેક માનતી હોય છે. તો ઘણા દેશોમાં પત્નીને ચુંબન કરવા માટે પણ રાત પડે તેની રાહ જોવી પડતી હોય છે.
ચુંબન માટે અંગ્રેજીમાં જુદાજુદા શબ્દ વૈભવ છે જેવા કે smooching, necking, snogging, making out, lip locking, bussing (archaic), and osculation. પ્રેમીઓ માટે ચુંબન સૌથી વધારે કામોદ્દીપક બની રહેતું હોય છે પણ કામપ્રચૂર સાહિત્યમાં પણ ચુંબન વિષે ખાસ લખાતું નથી તે જરા વિષમ જણાય છે. ચુંબન સાહિત્યમાં ઉપેક્ષિત બનેલું છે. એનું એક કારણ એવું પણ હોઈ શકે કે ચુંબન સેક્સ સિવાય બીજા સામાન્ય પ્રસંગે પણ વપરાતું હોય છે. આપણે ત્યાં તો સગા સંબંધીઓ કે ઓળખીતાંને મળીએ ત્યારે ચુંબન કરવાનો રિવાજ નથી.
પશ્ચિમની સંસ્કૃતિમાં એકબીજાને મળતી વખતે ગાલ સાથે ગાલ અડાડી ચુંબન કરવાની રસમ છે તેમાં મોટાભાગે હોઠ ગાલને અડતા હોતા નથી. આમાં આભાર, ધન્યવાદ અને આવકારની ભાવના દર્શાવાતી હોય છે. પોપની વીંટી કે રાજાના હાથને ચુંબન કરવાનો રિવાજ હોય છે, એમાં ઊંડો આદર અને વફાદારી દર્શાવાતી હોય છે. Dice પાસાને ચુંબન કરીને ફેંકવામાં ગુડ લક ઇચ્છવામાં આવતું હોય છે. બાળક પડી જાય કે કશું વાગે તો એને ઊચકીને ચુંબન કરવામાં આવે એમાં એના આરોગ્યની કામના ભરેલી હોય છે.
એક એવું ચુંબન પણ હોય છે જેમાં નિંદા (condemnation- કૉન્ડેમ્નેશન), દગાખોરી ભરેલી હોય છે તેને Judas’ kiss કહેવામાં આવે છે. The Mafia’s kiss of death, “kiss my ass” જેવા રૂઢિપ્રયોગ પણ વપરાતા હોય છે. આમ ચુંબન વ્યાપક erotic અને non-erotic અર્થોમાં વપરાતું હોવાથી શૃંગારિક સાહિત્યમાં પણ એનો ઉપયોગ ઓછો થતો હોય છે.
કવિરાજ Percy Bysshe Shelley માટે ચુંબન એટલે “ પ્રેમીઓના હોઠ ઉપર આત્માથી આત્માનું મિલન” છે. “Soul meeting soul on lovers’ lips” ચુંબન માટે આનાથી વધુ સારી કોઈ વ્યાખ્યા હોય તો જણાવો. પ્રેમની ઊંડી અભિવ્યક્તિ માટે પ્રેમીઓ એકબીજાના હોઠ સાથે હોઠ ભીડીને ચુંબન કરતા હોય છે પણ પણ અને પણ આત્માથી આત્માના મિલન માટે પ્રેમીઓ હોઠ સાથે હોઠ ભીડીને અને જિહ્વા સાથે જિહ્વાનો સ્પર્શ કરીને આ મિલનને અલૌકિકતા અર્પતા હોય છે-open-mouth kissing with tongue contact. આને અંગ્રેજી બોલતા જગતમાં French kissing કહેવામાં આવે છે. બધા નહિ પણ મોટાભાગના લોકો જીભ સાથે જીભના સ્પર્શ વડે કરાયેલા ચુંબનને અત્યંત ગાઢ લાગણીઓની અભિવ્યક્તિ તરીકે સ્વીકારતા હોય છે. ઘણા એને સંભોગ જેવી પ્રક્રિયાનો અંશ જ માનતા હોય છે. ધંધાદારી સેક્સ વર્કર પણ ચુંબન કરવા દેતી હોતી નથી, કે ચુંબન એમના માટે વધુ પડતી લાગણી ગણાતી હોય છે.
ચુંબન વિશેના સૌથી જુના ઉલ્લેખ સંસ્કૃત સાહિત્યમાં મળે છે, છતાં ચુંબનને સૌથી વધુ ઉપેક્ષાનો સમાનો ભારતમાં જ કરવો પડે છે. પ્રાચીન યુરોપમાં લોકો ચુંબન તો કરતા હશે પણ એના ઉલ્લેખ ગ્રીક સાહિત્યમાં પણ બહુ ઓછાં જોવા મળે છે. ઓસ્ટ્રેલીયા, તાહિતી અને આફ્રિકન લોકોમાં ચુંબન પ્રચલિત કરનારા યુઅરપિઅન હતા. એશન(એશિયાનાં) દેશોમાં ચુંબન ખાનગીમાં થાય છે જાહેરમાં નહિ. જાહેરમાં ચુંબન કરવું અસભ્ય ગણાય છે. ભારતમાં પતિપત્ની જાહેરમાં ચુંબન કરતા નથી. જૂની ફિલ્મોમાં ચુંબન દ્ગશ્યો હોય તો સેન્સર બોર્ડ દ્વારા કાપી નખાતાં.
એકવાર ઐશ્વર્યા અને અભિષેક ઓપ્રાહનાં શોમાં ચુંબન વિષે ચર્ચા કરતા હતા. ચુંબન એ પ્રેમની લાગણી અભિવ્યક્ત કરવાનું પશ્ચિમના સમાજમાં સામાન્ય પણ મહત્વનું છે. પણ ભારતીય ફિલ્મ અને દર્શકો માટે ખાસ જરૂરી નથી, પણ એના બદલામાં અમારી પાસે સૉન્ગ છે, એવી ચબરાક ચર્ચા કરતા ઐશ્વર્યા, અભિષેકને કમ-ઑન બેબી કહી ચુંબન કરવા નિમંત્રણ આપે છે. અભિષેક ઐશ્વર્યાને ચુંબન કરતા દર્શકોની તાળીઓથી સ્ટુડીઓ ગાજી ઊઠે છે.
માનવી સિવાય આ રહસ્યમય ચુંબન કરનારી ફક્ત બે જ જાતો જાણવામાં આવી છે, એક છે ચિમ્પૅન્ઝી અને બીજી છે બોનોબો. સંલગ્નતા જતાવવા અને ગ્રૂપમાં ઊભું થયેલું ટૅન્શન ઓછું કરવા માટે આ બંને જાતો ચુંબન કરતી હોય છે. પરંતુ ફક્ત માનવો અને બોનોબો સંભોગ દરમ્યાન ગાઢ ચુંબન કરતા હોય છે.
ચુંબન કઈ રીતે ઉત્ક્રાંતિ પામ્યું તે વિષે વૈજ્ઞાનિકોમાં જાતજાતના ખ્યાલો પ્રવર્તે છે. ઘણા વૈજ્ઞાનિકોને ચુંબનનાં મૂળિયાં સસ્તન પ્રાણીઓના બચ્ચાંની માતાને ધાવવાની પ્રક્રિયામાં દેખાય છે. ઘણા પ્રાણીઓ ખોરાક ચાવીને પોતાના બચ્ચાના મોઢામાં મૂકે છે તેમાં ઘણાને ચુંબનના મૂળ દેખાય છે. વૈજ્ઞાનિકો એવું પણ માને છે કે ચુંબન દરમ્યાન બે વ્યક્તિઓના નાક એકબીજાની નજીક આવે છે જેના લીધે એકબીજાના શરીરમાંથી છૂટતા pheromones ની ગંધ પામી શકાય. આ એવા કેમિકલ છે જે આકર્ષણ, આસક્તિ, અનુરાગ અને વળગણ માટે કારણભૂત હોય છે.
ચુંબન dopamine, serotonin, endorphins જેવા ન્યુરોટ્રૅનિઝ્મટર્સ કહો કે ન્યુરોકેમીકલ્સ કહો એમાં વધારો કરે છે. Dopamine કામેચ્છાને નિયંત્રિત કરતું હોય છે જ્યારે serotonin અને endorphins એને ઉન્નત કરે છે. ચુંબન લોહીમાં oxytocin હૉર્મોન વધારે છે જે વ્યક્તિઓ વચ્ચે વિશ્વાસ અને અનુરાગ વધારે છે, સાથે સાથે સ્ટ્રેસ હોર્મોન cortisol લેવલ ઘટાડે છે. આમ ચુંબન બ્લડ પ્રેશર ઓછું કરે છે અને એના લીધે અસ્વસ્થતા પણ ઘટે છે.
ચુંબન સહઅસ્તિત્વ ક્ષમતા ચકાસવામાં પણ કામ લાગે છે. એક સર્વે એવું જણાવે છે કે ૫૯ ટકા પુરુષો અને ૬૬ ટકા સ્ત્રીઓ ફક્ત એમના પાર્ટનર ચુંબન ખરાબ રીતે કરે છે માટે સંબંધ તોડી નાખવા માંગતા હતા.
પહેલા વિશ્વયુદ્ધ સુધી ખુદ ફ્રેંચ લોકો જિહ્વાસ્પર્શચુંબન(French kissing) શબ્દ વિષે જાણતા નહોતા. છે ણે મજાની વાત? અંગ્રેજ અને અમેરિકન સૈનિકો પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ સમયે ફ્રાન્સમાં લડેલા. ત્યારે આ ફ્રાંસ માટે વિદેશી એવા અંગ્રેજ અને અમેરિકન સૈનિકોએ જોયું કે જીભ વડે જીભનો સ્પર્શ કરીને ચુંબન કરવા ફ્રેંચ લોકોમાં સામાન્ય છે, સહજ છે. એટલે તે લોકોએ આવા પ્રકારનાં ચુંબનને ફ્રેંચ કિસિંગ શબ્દ અર્પી દીધો. તો પછી ફ્રેંચ લોકો આવા ચુંબનને શું કહેતા હશે? ફ્રેંચ લોકો baiser amoureux (the kiss of love) or baiser avec la langue (kissing with the tongue) તરીકે ઓળખાતા હોય છે.
અભ્યાસ એવું જતાવે છે કે ચુંબન કામોદ્દીપક તરીકે પુરુષ કરતા સ્ત્રીમાં વધુ અસરકારક બનતું હોય છે. મતલબ એક સારું ચુંબન પુરુષ કરતા સ્ત્રીને વધુ વિહ્વળ બનાવી શકે છે. માટે સ્ત્રીઓ સંભોગ પહેલા, સંભોગ સમયે અને સંભોગ પછી ચુંબન વધુ ઇચ્છતી હોય છે. મનોવૈજ્ઞાનિકો કે સેકસોલોજિસ્ટ પાસે ચુંબન વિષયક ફરિયાદો સ્ત્રીઓ જ વધુ કરતી હોય છે. માટે ચુંબન સ્ત્રી માટે કેટલું અગત્યનું છે તે સમજી લો. એક સારું ચુંબન સ્ત્રીનો આખો દિવસ સુધારી શકે છે અને એક સારું ચુંબન પુરુષની આખી રાત સુધારી શકે છે.
ચુંબન આપણને પોતાના પ્રત્યે સભાન બનાવે છે. ખાસ તો તાજગીભર્યા શ્વાસોચ્છ્વાસ માટે ચુંબન તમને ખૂબ સભાન બનાવે છે. એના લીધે શ્વાસમાં દુર્ગંધ નાં મારે તે માટેના ઉપાયોની વસ્તુઓનું એક આખું બઝાર ઊભું થયેલું છે. જેવાકે breath mints, toothpaste, and dental floss વગેર વગેરે.
૧૦૪૧ પુખ્ત વયના લોકોને સારા ચુંબન વિષે પૂછતા જાણવા મળ્યું કે તાજગીભર્યા શ્વાસ, ચોખ્ખા દાંત સારા ચુંબન માટે પૂર્વપેક્ષિત છે. મોટાભાગના લોકોને પોચા અને થોડા ભીના હોઠ વધુ પસંદ હતા. સામા પાત્ર માટે લાગણી, ફિકર અને તમારી પ્રેમમાં દ્ગઢતા તમે ચુંબનમાં ચોક્કસ ઠાલવી શકો છો. છતાં સારા ચુંબનની શરૂઆત બંધ હોઠ વડે થાય છે તે હકીકત છે. આપણે બહુ સંસ્કારી પ્રજા છીએ માટે ભારતમાં ચુંબન ખૂબ ઉપેક્ષિત છે.
નાના બાળકો સિવાય કરાતા દરેક ચુમ્બનમાં આપણે સેક્સ કૉન્શ્યસ થઈ જતા હોઈએ છીએ. આપણે બંધ હોઠના હોઠ સાથેના ચુંબન ખાસ કરતા નથી. બહુ ખુશ થઈએ જોઈએ કોઈના પ્રત્યે તો ગાલ પર ચુંબન કરતા હોઈએ છીએ. જોકે બાળકોને પુષ્કળ ચૂમીઓ ભરીને વહાલ કરવાનું ભારતમાં સામાન્ય છે. દીકરીઓને કપાળમાં ચુંબન કરવાની રસમ અજાણતાં પળાતી હોય છે. પશ્ચિમના જગતમાં પતિપત્ની અને પોતાના સંતાનો દીકરી હોય કે દીકરો બંધ હોઠના હોઠ સાથેના ચુંબન કરવા સહજ છે. બાળકોને ગુડનાઈટ કિસ કરીને સુવાડાવવાનો પણ અહીં રિવાજ છે.
હા! તો મિત્રો આજથી કામ પર જતા પોત પોતાના જીવનસાથીને એક તસતસતું ચુંબન ચોટાડવાનું પાકું ને?
References:
Kirshenbaum. Sheril. The Science of Kissing: What Our Lips Tell Us. Grand Central Publishing, 2011.
Ryan, Christopher and Cacilda Jetha. Sex at Dawn: The Prehistoric Origins of Modern Sexuality. Harper-Collins, 2010.
Teifer, Lenore. “The Kiss: The Kinsey Institute 50th Anniversary Lecture,” Oct. 24, 1998.
જ્ઞાનને શુદ્ધ જ્ઞાન રાખો એને ધર્મના લેબલની જરૂર નથી. (યોગા)
![100445824_288ebe0950[1]](https://brsinh.files.wordpress.com/2009/12/100445824_288ebe09501.jpg)
નિષિદ્ધ સંભોગ
સગા સાથે સમાગમ વડે જન્મ પામતા બાળકો સીરીયસ ખામીઓ લઈને પેદા થતા હોય છે. ચેકોસ્લોવાકિયામાં એક અભ્યાસ કરવામાં આવેલો. આમાં એવા બાળકો સામેલ કરાયેલા જેમના પિતા એમના ફર્સ્ટ ડિગ્રી રિલેટીવ હતા. બધા માબાપ ખૂબ હેલ્ધી હતા. ૪૨ ટકા બાળકો જન્મથી કોઈ ને કોઈ સીરીયસ ખામી લઈને પેદા થયા હતા. એમના ઘણા વહેલા મૃત્યુ પામેલા અને ૧૧ ટકા બાળકો માનસિક ક્ષતિગ્રસ્ત હતા. આવા ચાર અભ્યાસ થયેલા એમાં સરેરાશ ૪૦ ટકા બાળકો autosomal 
લસણની ગંધ પ્રિય કે અપ્રિય ?
બે પગ વચ્ચે અટવાયેલું બ્રહ્મચર્ય અને ચારિત્ર્ય. Hard Truths About Human Nature.
કુરુક્ષેત્ર 