જય પિતાજી

એક વૃક્ષ એના બીજને પવન દ્વારા માઇલો દૂર મોકલી આપે છે. એ ફળીભૂત થશે કે નહિ તેની એને ખબર નથી. એક નર માછલી અગણિત ઈંડા ઉપર પોતાના સ્પર્મ વહાવીને પાણીમાં તરતા આગળ વધી જાય છે. પછી આ ઈંડામાંથી બચ્ચા બહાર આવશે અને જીવશે કે નહિ એમાં તેમને કોઈ રસ હોતો નથી. કોઈ કોઈ જાતિમાં નરપક્ષી એના બચ્ચાને ખવડાવે છે,પણ ઊડવાનું શીખ્યા પછી બચ્ચાને ભૂલી જાય છે. સસ્તન પ્રાણીઓ એના નાના બચ્ચાને પ્રીડેટરથી બચાવે છે,પણ પોતાની જાતને પહેલો પ્રેફરન્સ આપે છે. સિંહ સિંહણે કરેલા શિકારને છીનવી લે છે,બચ્ચાનાં મુખમાંથી ખાવાનું છીનવી લે છે. વાનરો અને એપ્સ એમના બચ્ચા સાથે રમે છે,પણ કોઈ વાર એમને મારી નાખવાનો પ્રયત્ન પણ કરતા હોય છે. ફક્ત માનવ નર એના બાળકોના રસમાં રસ લે છે,એની સાથે રમે છે,પોતાના રસ એનામાં રેડે છે. આ એક બહુ મોટું વિશાળ ઇવલૂશનરી સ્ટેપ છે.

The act of fathering is the foundation of human civilization.

પિતૃત્વ ને માન આપવા, પિતા સાથેના માનસિક જોડાણને સરાહવા અને પિતાની સમાજ પર પડતી અસર કેટલી પ્રભાવશાળી છે તે જતાવવા ફાધર્સ ડે ઉજવવામાં આવે છે. મોટાભાગના દેશોમાં જુન મહિનાના ત્રીજા રવિવારે ફાધર્સ ડે ઉજવાય છે. ફાધર્સ ડે પહેલા મધર્સ ડે ઉજવવાનું શરુ થઈ ચુક્યું હતું. એટલે ઘણાને તેમાં કશું ખૂટતું હોય તેવું લાગતું હતું. કારણ માનવસમાજના પાયામાં પિતા અને માતા બંનેનું સરખું પ્રદાન હોય છે એટલે મધર્સ ડે ઉજવાય અને ફાધર્સ ડે જેવો કોઈ કોન્સેપ્ટ જ નાં હોય તે ચાલે ખરું?

Anna Jarvis નામની એના માતાપિતાના તેર સંતાનોમાની દસમું સંતાન, એણે માતૃત્વનાં મહિમાને વધુ મહિમાવંત બનાવવા એની માતાનાં અવસાનના ત્રણ વર્ષ બાદ ૧૦ મેં. ૧૯૦૮ના દિવસથી મધર્સ ડે ઉજવવાનું અમેરિકામાં શરુ કરેલું. મધર્સ ડે સામે પિતાને પણ મહત્વ આપવું જોઈએ અને ફાધર્સ ડે જેવો કોઈ દિવસ ઉજવવો જોઈએ તેવું ઘણા બધાના મનમાં થતું હતું પણ ક્રેડીટ ગોઝ ટુ Sonora Smart Dodd ( Spokane, Washington). આ મહિલાના પિતા અમેરિકન સિવિલ વોર વેટરન હતા. એમની પત્નીના અવસાન બાદ એકલા હાથે છ સંતાનો એમણે ઉછેરેલા. Sonora ને એના પિતા પ્રત્યે ખુબ માન હતું એણે ૧૯ જુન ૧૯૧૦ના દિવસે પહેલીવાર ફાધર્સ ડે ઉજવી નાખ્યો. શરૂમાં એને ખાસ પ્રતિસાદ મળ્યો નહિ. પણ આમાં થોડા વેપારી જૂથો સામેલ થયા. કારણ એમને તો આમાં બિજનેસ દેખાતો હતો. તંબાકુ પીવાની પાઈપ, ટાઈ અને એવી બીજી વસ્તુઓ આ બહાને લોકો પિતાને ગીફ્ટ તરીકે આપે તો ધંધો વધવાનો જ હતો. શરૂમાં લોકો આનો વિરોધ કરતા અને સમાચાર પત્રો ફાધર્સ ડે ની મજાક ઉડાડતા અને મજાક ઉડાડતા જોક્સ મુકતા. પણ ધંધાદારીઓ એમ નિરાશ થાય તેવા નહોતા. ઉલટાના સમાચાર પત્રોએ મુકેલા જોક્સનો જ પ્રચાર તરીકે ઉપયોગ કરીને ફાધર્સ ડે ને વધારે પ્રચલિત બનાવી દીધો.

૧૯૧૬માં પ્રેસિડેન્ટ વુડ્રો વિલ્સન ફાધર્સ ડે ની ઉજવણીમાં બોલવા Spokane પધાર્યા અને એને ઓફિસિયલ બનાવી દેવા ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. પણ એનું વ્યાપારીકરણ થઈ જશે એવો ભય વ્યક્ત કરી કોંગ્રેસે વિરોધ કર્યો. ૧૯૬૬માં પિતાશ્રીઓને સન્માનવા જુન મહિનાના ત્રીજા રવિવારને ફાધર્સ ડે તરીકે સત્તાવાર જાહેર કરનાર હતા પ્રમુખ Lyndon B. Johnson . એના છ વર્ષ પછી ૧૯૭૨માં પ્રમુખ નિક્સને સહી કરીને આ દિવસને પરમેનન્ટ નેશનલ હોલીડે તરીકે જાહેર કરી દીધો જો કે રવિવારે તો આમેય હોલીડે જ હોય છે.

 Randall Flanery, (a pediatric psychologist at Saint LouisBehavioral Medicine Institute) કહે છે પિતાની હાજરીનો કોઈ વિકલ્પ નથી. બાળકોને લકઝરી સુખ સગવડ અને વૈભવ કરતા પિતાની કંપની વધારે પ્યારી અને મહત્વની હોય છે. સંતાનોને બે વસ્તુ ઓછી આપશો તો ચાલશે,એના તે ભૂખ્યા નથી,પણ પિતાના સમયના ભૂખ્યા હોય છે. બાલ્યાવસ્થા અને પૂખ્તઅવસ્થા વચ્ચેનો ગાળો બાળકો માટે બહુ સંવેદનશીલ હોય છે. આ અવસ્થામાં આવેલા બાળકોને આપણે હવે ટીનેજર કહીએ છીએ. અહી છોકરા સાથે પિતાનું લાગણીભર્યું વર્તન એને નિરાશામાંથી બચાવે છે. આ અવસ્થા સમયે મોટાભાગે બાળકો કંટ્રોલ ગુમાવી બેસતા હોય છે દ્વિધામાં સપડાયેલા હોય છે. એમને શું કરવું સમજ હોતી નથી. નિરંકુશ બની જતા હોય છે.

છોકરીઓ વળી પુખ્ત બનવા સમયે કે પ્રજનન સક્ષમ બનવા સમયે વળી બમણી ડીપ્રેશનમાં હોય છે. ત્યારે પિતાની હાજરી એને બચાવી લેતી હોય છે. અહી પિતાનું મહત્વ વળી ખૂબ વધી જતું હોય છે. એના પાર્ટનર તરીકે પુરુષની પસંદગી વખતે તે પિતાને નજર સમક્ષ રાખતી હોય છે. પણ પિતા વગર ઉછરી હોય તો કોને નજર સમક્ષ રાખે? ભવિષ્યમાં એના પતિ સાથેના સંબંધો માટે પિતા સાથેના સંબંધો આયનો બની જતા હોય છે. ટીનેજર દીકરીઓને પિતાશ્રીઓએ ખૂબ પ્રેમભાવ અને સમય આપવો જોઈએ.

જે છોકરી બાયોલોજીકલ પિતાનાં સાંનિધ્ય વગરની હોય છે તે જલદી પુખ્ત બની જતી હોય છે. પીરિયડમાં યોગ્ય સમય કરતા વહેલી આવતી થઈ જતી હોય છે અને  પ્રૅગ્નન્ટ પણ વહેલી બની જતી હોય છે. જોકે ભારતમાં સામાજિક નિયંત્રણને લીધે પ્રૅગ્નન્ટ બનવું સંભવ ના બને. પણ સેક્સ તરફ જલદી વળી જતી હોય છે. માતા પિતા વચ્ચેના ઝગડા,અથડામણ,સંઘર્ષ, ડિવોર્સ અને અલગ અલગ રહેવું આ બધાને લીધે જે માનસિક તણાવ પેદા થાય છે તે ટીનેજર છોકરીઓને વહેલા પુખ્ત બનાવી દે છે.  Menarche એટલે માસિકચક્ર શરુ થયાનો પ્રથમ દિવસ એના શરીરને Bio-signals તરીકે કહેતો હોય છે કે “This is an unstable environment,” or ” There is a shortage of males in the population .”   આવા સમયે ઇવલૂશનરી બ્રેઈન વિચારતું હોય કે સર્વાઈવલ માટે પરિસ્થિતિ અનુકૂળ છે નહિ. તો જાતીય રીતે પુખ્ત બનવા માટે ઝડપ કરો અને મૃત્યુ પહેલા સાથી શોધી લો અને મોડું થાય તે પહેલા પોતાના જિન્સ નવી પેઢીમાં પાસ કરી દો.

માતા ફરી લગ્ન કરે કે લીવ ઇન રિલેશનશિપ વડે બીજા પુરુષ સાથે રહેતી હોય ત્યારે છોકરીનું બ્રેઈન જીનેટીકલી સંબંધ ના હોય,લોહીનો સંબંધ ના હોય તેવા અજાણ્યા પુરુષની હાજરીની ભાળ લેતું હોય છે. સ્ટેપ ફાધરની હાજરી પણ બાયો સિગ્નલ્સ જણાવી દેતા હોય છે કે લોહીનો સંબંધ છે નહિ ત્યાં ઉલટાની છોકરી વહેલી પુખ્ત બનીને વહેલું ઋતુ ચક્ર શરુ થઈ જતું હોય છે. The presence of an unrelated male should signal a reproductive opportunity, and thus accelerate menarche ( Barkow, 1986). આવા અનરીલેટેડ પુરુષનું  આસપાસ રહેવું સેકસુઅલ સજ્જતા,શીઘ્રતા,તૈયારી અને સાબદાઈમાં પરિણમતું હોય છે. ઘરમાં સ્ટેપ ફાધર કે લોહીના સંબંધ વગરના પુરુષનું સાહચર્ય જેટલું વધારે તેટલી એની ઇફેક્ટ વધુ. સાયકોલોજીસ્ટ Bruce Ellis નું ગ્રાઉન્ડ બ્રેકીંગ સંશોધન પણ આમ કહે છે. તે એવું પણ જણાવે છે કે જેટલી બાયોલોજીકલ પિતાની હાજરી ઘરમાં વધારે અને દીકરી સાથેના તેમના સંબંધો વધુ પ્રેમાળ અને લાગણીભર્યા હોય તેટલો છોકરીનો પુખ્ત બનાવાનો સમય વધુ અથવા નોર્મલ હોય છે.

આમ બાયોલોજીકલ પિતાની ગેરહાજરી છોકરીને વહેલી જાતીય પુખ્ત બનાવી દે તે નુકશાનકારક બની શકે છે. કારણ માનસિક રીતે છોકરી પુખ્ત બની હોય નહિ અને માનસિક પુખ્તતા સલામત Sexuality માટે જરૂરી હોય છે. વળી ઘરમાં બાયોલોજીકલ નાં હોય તેવા પિતા કે પુરુષની હાજરી પણ છોકરીને વહેલા જાતીય પુખ્ત બનાવી દેવા કારણભૂત બનતી હોય છે. અને પરિણામે સતત અને સહેલાઈથી મળતું આવું સાંનિધ્ય જાતીય સંબંધોમાં પરિણમતું હોય છે. માતા બાજુ પર રહી જતી હોય છે અને યુવાન છોકરી સાથે સ્ટેપ ફાધર કે કહેવાતો માતાનો બોય ફ્રેન્ડ જાતીય સંબંધ બાંધી લેતો હોય છે. વાતે વાતે ડિવોર્સ લેતા અને વારંવાર પાર્ટનર બદલતા પશ્ચિમના સમાજનું આ બહુ મોટું કલંક છે.

  સીંગમંડ ફ્રોઈડ અને કાર્લ જુંગ કહે છે કે પિતા એક દીકરા માટે એની ઓળખના વિકાસનું (Development of identity) ખુબ મહત્વનું પરિબળ છે. એક નાના પુત્ર માટે પિતા એક idol છે. ડેડી બધું જ કરી શકે છે. પરમપિતા પરમાત્મા છે. પિતાની ચાલ ઢાલ,ઉઠવું બેસવું બધાની નકલ કરશે. પિતાની સામાજિક સ્વીકૃતિ જોઈએ છે. કિશોરાવસ્થામાં થોડો પ્રોબ્લેમ પિતાની દલીલો ગમતી નથી. એમનું ગાઇડન્સ વધારે પડતું લાગે છે. પણ યુવાન થતા આ સબંધો એક વિકાસના તબક્કામાં આવે છે. એક બીજાને  ઇગ્નોર કરે છે. પણ માનસિક રીતે જોડાતાં જાય છે. ત્રીસી ને ચાલીસીના વચ્ચે સમજ આવે છે કે પિતાએ ઘણું કર્યું છે. ઘણા બલિદાનો આપ્યા છે. અને પિતા અને પુત્ર વચ્ચે મિત્રતાના સબંધો બની જાય છે. બસ પછીના વર્ષોમાં વૃદ્ધ પિતાની સેવા કરવાનું મન ના થાય તો સમજવું કે આ વિકાસના બધા તબક્કાઓમાં ક્યાંક ચૂક થઇ ગઈ છે.

એક દીકરી માટે  પિતા સાથેના સબંધો એ એના જન્મ પછીના સૌ પ્રથમ સ્ત્રી અને પુરુષ વચ્ચેના સબંધો છે. એક નાની બાળકી પોતાના પિતા તરફ થી મળતા  પ્રેમ ભાવના પ્રતિબિંબો વડે પોતાના સ્ત્રૈણ તત્વની ઓળખ પ્રાપ્ત કરે છે. એ એકલી નથી,કોઈ એને સમજી રહ્યું છે,ગણી રહ્યું છે,એક સેન્સ ઓફ સિક્યુરીટીની સમજ આવે છે. પિતા વગરની દીકરી કે પિતાના પ્રેમ વગરની દીકરી half done છે. એ હમેશા ખોટી જગ્યાએ પ્રેમની શોધ કરે છે. પિતાનું હાસ્ય એના વિકાસનું સાધન છે. પિતાની શિસ્ત એનું માર્ગદર્શન છે. પિતા વગરની દીકરી એકલી અટૂલી છે. તો દીકરી વગરનો પિતા પણ અધુરો છે તેવું મારું પર્સનલ મંતવ્ય છે.

માતાને દીકરો વધુ વહાલો હોય છે જ્યારે પિતાને દીકરી વધુ વહાલી હોય છે.

૨૦૧૪ના ફાધર્સ ડે માટે આટલું પુરતું છે ને?